مشتقات

مشتقات : 1- اسم فاعل
اسم فاعل به دو صورت مجرد و مزید ساخته می شود ؛
ااسم فاعل مجرد از فعل ثلاثی مجرد بر وزن « فاعِل » ساخته میشود به عنوان مثال از فعل « نصر ، ینصر » می شود « ناصر » ، از فعل « حمد ، یحمد » می شود « حامد »
اسم فاعل مزید از فعل ثلاثی مزید و رباعی بدین شیوه ساخته میشود :
1- حرف مضارعة را از اول اولین صیغه ی فعل مورد نظر حذف می کنیم و بجای آن میم مضموم « مُ » می گذاریم .
2- دومین حرف اصلی از آخر را مکسور میکنیم و ضمه ی آخر فعل را برمی داریم .
مثال : از فعل « استخرجَ » که ثلاثی مزید باب استفعال است اولین صیغه ی مضارع آن « یستخرج » است که حرف مضارعة « ی » را از اول آن حذف می کنیم و بجایش « مُ » قرار می دهیم سپس دومین حرف اصلی از آخر را که « ر » می باشد کسره می دهیم پس اسم فاعل در اینجا « مُستخرِج » است.
نکته : اسم فاعل با اضافه شدن « ة » به آخر آن مونث می گردد و مانند سایر اسم ها به صورت مثنی وجمع نیز کابرد دارد .

افعال ناقصه

افعال ناقصه

حروفی نظیر انْ – لَمْ – فی – قبل از اسم و فعل می آیند و تغییراتی در معنی و اعراب کلمه ایجاد می کنند. مثال : یذَهَبُ —> اَنْ + یذهبُ : اَنْ یذْهَبَ یجلِسُ —> لَمْ + یجلسُ : لم یَجلِسْ المدرسةُ —> فی + المدرسةُ : فی المدرسةِ کان از افعال ناقصه می باشد که قبل از جمله می آید و آن را به گذشته تبدیل می کند. کان ، معنی و اعراب کلمه را تغییر می دهد. مثال : الْجوّ باردٌ . (حال حاضر) کان + الْجوّ باردٌ :‌کان الْجوّ بارداً . (دیروز)

کان از افعال ناقصه است که چون بر سر مبتدا و خبر آید:

1. مبتدا به عنوان اسم افعال ناقصه مرفوع می ماند. 2. خبر به عنوان خبر افعال ناقصه منصوب می شود.

رابطه ی هر یک از افعال ناقصه با اسم خود دقیقاً مانند رابطه ی فعل و فاعل است.

اسم افعال ناقصه : اسم ظاهر : لیس المؤمنُ مُعتدیاً . ضمیر بارز : کنتَ نشیطاً فی الدرس. ضمیر مستتر : کُنْ (اَنْتَ) صادقاً فی عملکَ . نکته : هر گاه مبتدا ضمیر منفصل باشد، برای اینکه اسم افعال ناقصه قرارگیردف باید فعل را متناسب با آن صیغه آورد. هُم ناجحونَ : أصبحوا ناجحینَ . أنتنّ ناجحاتٌ : اصبحتُنّ ناجحاتٍ .

انواع خبر افعال ناقصه

1 – مفرد : کانَ الفلاحُ واقفاً 2 – جمله : کانَ الفلاحُ یزرعُ الارضَ 3 – شبه جمله کان َ الفلاّحُ فی المزرعةِ. مهمترین فعل هایی که مانند کان عمل می کنند و آن ها را «اخوات کان» می نامند عبارتند از : «صارَ، لیسَ، أصبَحَ، مادامَ‌، مازالَ» مثال : اَصْبحَ الحوّ بارداً . اصبحَ التّلمیذانِ ناجحینَ. لیسَ الطالبُ حاضراً . لیست الطّالباتُ متکاسلاتٍ . صارتِ الارضُ خضراءَ . صار المسلمونَ متعدمینَ فی العالم .

مضاف و مضاف الیه

الاضافة

موصوف و صفت – مضاف و مضاف الیه در زبان عربی اگر دو اسم به هم اضافه شوند، به اسم اول مضاف و اسم دوم مضاف الیه می گویند. مثال : کتابٌ الطّالبِ – یوم الدینِ نکته : اگر ضمیری به اسم متصل شود آن ترکیب حتماً اضافی است. اسم + ضمیر مضاف مضاف الیه

علامت های اسم :

پذیرفتن ال – تنوین – مضاف واقع شدن از علامت های اسم است و این علائم با هم جمع نمی شوند. نکته : اگر جمع مذکر سالم و اسم مثنی مضاف واقع شوند، حرف «ن» از آخر آنها حذف نمی شود. مثال : فلاّحون + القریة : فلاّحو القریةِ . والدان ِ + کُ :‌ والدکَ معلّمین َ + المدرسة : معلّمی المدرسةِ - مضاف در جمله نقش می پذیرد اعراب آن متناسب با جمله می تواند مرفوع، منصوب، و یا مجرور باشد. مضاف الیه خود نقش به شمار می آید و از جهت اعراب مجرور است. مثال : هُوَ مدیرُ الْمدرسةِ . مضاف / مضاف الیه رأیتُ مدیرَ المدرسةِ . سلّمتُ علی مدیرِ المدرسةِ . تاکنون خواندیم که اسم می تواند یا صفت به دنبال خود داشته باشد، و یا مضاف الیه . باید بدانید که اسم می تواند بدنبال خود هم صفت و هم مضاف الیه (هر دو با هم) داشته باشد. مثال در زبان فارسی : گل سرخ باغ – کتاب خوب ما در زبان فارسی اول صفت می آید و بعد مضاف الیه.

در زبان عربی : اسمی که قرار است هم صفت و هم مضاف الیه بدنبال خود داشته باشد، مضاف الیه مقدم می شود.

دوست عزیز ما اسم صفت مضاف الیه صدیقـــ نا العزیژ اسم مضاف الیه صفت عقیدتنا الاسلامیة : عقیده ی اسلامی ما بابُ المدرسة الکبیرُ :‌در بزرگ مدرسه