خلاصـه ای از قواعـد أفعال معتـل ثلاثــی مـزیـــد :

خلاصـه ای از قواعـد أفعال معتـل ثلاثــی مـزیـــد  :

خلاصـه ای از قواعـد أفعال معتـل ثلاثــی مـزیـــد  :

  الف : صرف أفعال معتل مثال دربابهای مـزیــد :

      1= هرگاه أفعـال معتـل مثـال به باب إفتعـال برده شودیعنی اگرفاءالفعل حرف عله  (واو)باشدحرف                       

           (واو) به(تاء)تبدیل میشودو در(تاء)باب إفتعال ادغام میگـرددوطبق این فرمول صرف می شود::

                   ماضــی     مضـارع       أمـــر       مصـــدر       اسم فاعل       اسم مفعـول       حروف اصلـی      

                   إفتعـل       یفتعـل       إفتعـل      إفتعـال         مفتعــل           مفتعـــل             ف ع ل

                   إتحـد        یتحـد         إتحـد       إتحـاد           متحــد           متحـــد               و ح د

                   إتفـق         یتفـق         إتفــق      إتفـاق            متفــق            متفــق                و ف ق       

     2= هـرگاه أفعال معتل مثال به باب إفعال برده شوددرصیغـه های ماضی و مضارع و أمــرحرف عله

           تغییـرنمی کندو اعلالـی نداردولی درمصـدر( اگرحرف علـه واو باشد) قلب به یاء می شـودوباید

           توجه داشت که اگرحرف عله یاء باشددرصیغه های مضارع فلب به واومی شودوطبق این فرمول

           صرف می شود::     

                   ماضــی     مضـارع       أمـــر       مصـــدر       اسم فاعل       اسم مفعـول       حروف اصلـی

                   أفعـل       یفعـل         أفعـل       إفعـال          مفعــل            مفعـــل             ف ع ل

                   أوجـد       یوجـد        أوجـد       إیجـاد          موجـد             موجـد               و ج د  

                   أیقــظ      یوقـظ         أیقـظ        إیقـاظ          موقـظ             موقـظ               ی ق ظ

     3 = هـرگاه أفعال معتل مثال به باب إستفعال برده شوددرصیغـه های ماضی و مضارع و أمــرحرف

           علـه تغییـرنمی کندو اعلالـی نداردولی درمصـدر( اگرحرف علـه واو باشد) قلب به یاء می شـود

           و طبـق این فرمول صرف می شود::     

              ماضـــی      مضــــارع      ‌ أمـــــر      مصــــدر      اسم فاعل      اسم مفعول        حروف اصلـــی

             إستفعـل      یستفعــل       إستفـعل     إستفعــال     مستفعــل      مستفعـــل              ف ع  ل

            إستوجـد      یستوجـد       إستوجد      إستیجــاد     مستوجـد       مستوجــد               و  ج  د  

             إستیقـظ       یستیقـظ        إستیقـظ      إستیقــاظ     مستیقــظ       مستیقــظ               ی ق ظ

                                                                                                                      الصفحةالثانیة (2 )

      ب : صرف أفعال معتـل أجوف در بابهای ثلاثـی مزید :

     1= هرگاه فعل معتل أجوف به باب إفعال برده شوددرصیغه های ماضی حرف عله قلب به الف

          و در صیغه های مضـارع حرف عله (اگر واو باشد)قلب به یاءودر اولین صیغه امــرحرف عله

          حـذف می شودودر مصـدر این باب حرف علـه حـذف می شودوبجای آن (ة)درآخـرمصـدر

           اضافه می شود و طبق این فرمول صرف می شود:

                      ماضـی        مضـارع        امـر       مصدر       اسم فاعل      اسم مفعول       حروف اصلی                       

                      أفــال          یفیـل          أفـل       إفالـة          مفیــل            مفـال               ف ع ل

                      أشار            یشیـر         أشـر      إشارة          مشیـر            مشـار              ش و ر   

                      أقـام            یقیـم          أقـم       إقامـة          مقیـم             مقـام                ق و م        

      2 =  هرگاه فعل أ جوف به باب إفتعال برده شوددرصیغه های ماضی و مضارع حرف عله قلب به

              الف ودراولین صیغه امر حرف عله حذف ودرمصدر اگرحرف عله واو باشدقلب به یاءمی شود

             (در ماضی از صیغه ششم تا آخـروجمـع های مؤنث فعـل مضـارع حرف علـه حـذف می شود)

              براساس این فرمول صرف می شود                 

              ماضـی        مضـارع        أمـر         مصـدر       اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلی

              إفتـال         یفتـال         إفتـَل         إفتیال          مفتـال           مفتـال                ف ع ل

              إختار         یختـار         إختـَر         إختیار         مختار            مختار                 خ ی ر

              إغتاب        یغتاب         إغتَب         إغتیاب        مغتاب          مغتاب                غ ی ب

                   ( اسم فاعل و اسم مفعول در بابهای افتعال و انفعال بر یک وزن بکار می رود.)                                                                                                                          

        3= هـرگاه فعل أجوف به باب إنفعال برده شود درصیغه های ماضی ومضارع حرف عله قلب

              به الف ودراولین صیغـه أمــرحرف علـه حذف ودرمصدراگرحرف عله واو باشدقلب به یاء

              می شود(درصیغه های ماضی ازصیغه ششم تا آخرو جمع های مؤنث فعل مضارع حرف عله

              حذف می شود)و بر اساس این  فرمول صـرف می شود:

              ماضـی       مضـارع       أمــر         مصــدر        اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلی    

             إنفـال          ینفـال         إنفَـل        إنفعـال          منفـال            منفـال              ف ع ل

             إنقـاد           ینقـاد         إنقـد         إنقیـاد           منقـاد             منقـاد               ق و د    

                 ( اسم فاعل و اسم مفعول در بابهای افتعال و انفعال بر یک وزن بکار می رود.)

                                                                                                                    الصفحـة الثالثـة (3 ) 

       4= هرگاه فعل معتل أجوف به باب إستفعال برده شوددرصیغه های ماضی حرف عله قلب به الف

           و در صیغـه های مضـارع حـرف عله (اگر واو باشد)قلب به یاءودر اولیـن صیغه امــرحرف عله

           حـذف می شودودر مصــدر این باب حـرف علـه حـذف می شودوبجـای آن (ة)درآخـرمصـدر

           اضـافه می شـود (درماضی از صیغه ششم تا آخـرودرجمـع های مؤنث فعل مضـارع حرف علـه

           حـذف می شود) و طبق این فرمول صرف می شود:

            ماضـی       مضـارع        أمـــر         مصــــدر         اسم فاعل       اسم مفعول      حروف اصلی

           إستفال       یستفیل        إستفل         إستفالة            مستفیـل          مستفـال              ف ع ل

           إستفاض     یستفیض     إستفض       إستفاضة          مستفیض         مستفاض            ف ی ض

           إستقـام       یستقیم       إستقـم        إستقامة           مستقیـم           مستقـام              ق و م  

      ج = صرف أفعال معتـل ناقص در بابهای  ثلاثـی مزیـد  :

      1= هرگاه أفعال معتـل ناقص به باب إفعـال برده شوددراولین صیغه ماضی حرف عله قلب به الف

           و در صیغه های مضـارع حرف عله (اگر واو باشد) قلب به یاء و در اولیـن صیغه امــرحرف عله

           حذف می شود و در مصـدر این باب نیـز حرف علـه حذف می شود و بجـای آن همـزه ( ء) در

           آخـرمصــدر  اضافه می شود و طبق این فرمول صرف می شود:  

          ماضــی       مضـارع         أمـــر        مصـــدر      اسم فـاعل        اسم مفعول     حروف اصلی     

          أفعــی        یفعـــی         أفـــع         إفعــاء        مفعــــی            مفعـــی              ف ع ل

          ألقـــی        یلقـــی         أ‍لــــق        إلقـــاء        ملقــــی             ملقـــی              ل ق ی       

          أرضـی        یرضــی        أرض          إ رضـاء        مـرضـی            مـرضـی             ر ض ی

             ( هرگاه حرف عله در آخـر کلمه و بعد از الف قرار بگیرد به همزه (ء) قلب می شود.)                                                                                                                                       

       2 = هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفعیـل برده شودحرف عله دراولین صیغه ماضی قلب به الف      

             ودراولین صیغه مضارع(اگر واو باشد) قلب به یا، و دراولین صیغه امرحذف میشودومصدرآن بر

             وزن تفعلـة ساخته میشودو براساس این فرمول صـرف می شود :

                 ماضــی     مضـارع     أمــــر      مصــــدر       اسم فاعـل       اسم مفعول       حروف اصلی

                 فعــــی      یفعــی       فـــــع      تفعیـــــة      مفعــــی         مفعـــــی            ف ع ل

                 صلـــی      یصلــی       صـــل      تصلیــــة       مصلـــی          مصلــــی            ص ل ی

                 ربـــــی     یـربــی       رب          تـربیـــة       مـربـــی         مـربــــی             ر ب  ی

                                                                                                                                   الصفحـةالرابعـة (4 )

   3= هرگاه أفعـال معتـل ناقص به باب مفـاعلـة بـرده شـوددراولیـن صیغـه ماضـی حـرف علـه

         به الف ودر اولیـن صیغـه مضــارع حـرف علـه (اگر واو باشد) به یاء و دراولیـن صیغـه امـر

         حرف علـه حـذف ودرمصـدر نیزحـرف علـه به الف قلب می گرددوبر اساس ایـن فـرمول

         صرف می شود::

              ماضـــی     مضــــارع      أمـــــر      مصـــــدر      اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلــی 

              فاعــی       یفاعــــی        فــــاع        مفـاعـاة         مفـاعـی          مفـاعــی             ف ع ل      

              لاقـــی       یـلاقـــی          لاق            مـلاقـاة         مـلاقــی          مـلاقـــی             ل ق ی       

              راعــی       یراعــی           راع            مـراعـاة        مـراعـی          مـراعــی             ر ع  ی

4= هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفعـل برده شوددر اولین صیغه ماضی و مضارع حرف

  عله به الف ودر اولین صیغه امـرحرف عله حذف ودرمصدرحرف ماقبل آخرمکسورمیشود

   و حرف عله( اگر واو باشد) قلب به یاء می گرددو بر اساس این فرمول  صرف می شود :          

                    ماضــی     مضــــارع       أمـــــر       مصـــــدر      اسم فاعل     اسم مفعول    حروف اصلـی       

                   تفعــی       یتفعــــی       تفــــع        تفعـــــی      متفــــی         متفعـــــی         ف ع ل

                   تجلــی       یتجلـــی        تجـــل       تجلــــی       متجلــی         متجلــــی          ج ل و

                   ترقــی        یتـرقـی         تـــرق       تــرقـی         متـرقـی         متـرقــی           ر ق ی

5= هرگاه أفعال معتل ناقص به باب تفاعــل  برده شوددر اولیـن صیغه ماضی و مضارع حرف

     علـه به الف ودر اولیـن صیغـه امـرحـرف علـه حـذف ودرمصـدرحرف ماقبـل آخرمکسـور

     می شود و حـرف علـه( اگر واو باشد) قلب به یاءمی شـودو  بر اسـاس ایـن فرمـول  صرف

     می شود :

                ماضـــی      مضـــارع      أمـــــر       مصــــدر       اسم فاعل        اسم مفعول     حروف اصلـی

                تفاعــی       یتفـاعـی        تفـــاع        تفــاعــی       متفــاعـی         متفـاعــی           ف ع ل

                تراضـی       یتراضـی        تـراض       تـراضــی       متـراضـی         متـراضـی           ر ض ی

                تداعـی        یتـداعـی       تـدا ع         تـداعــی        متـداعـی         متـداعـی             د ع و      

                                                                                            الصفحـة الخامسـة ( 5 )

      6=هرگاه أفعال معتل ناقص به باب إفتعـال برده شوددراولین صیغه ماضی حرف عله قلب به الف

              ودر صیغـه های مضـارع حرف عله(اگر واو باشد) قلب به یاء و در اولیـن صیغه امــرحرف عله

              حذف می شود و در مصـدر این باب نیز حرف علـه حذف می شود و بجـای آن همـزه ( ء) در

              آخـرمصــدر  اضافه می شود و طبق این فرمول صرف می شود::

              ماضـــی      مضـــارع      أمــــر        مصــــدر       اسم فاعل       اسم مفعول      حروف اصلـــی         

              إفتعــی       یفتعـــی       إفتـــع         إفتعـاء          مفتعـــی         مفتعـــی              ف ع ل

              إشتهـی       یشتهــی        إشتــه        إشتهـاء          مشتهــی        مشتهــی              ش ه و

              إرتـضی       یرتضـی         إرتض        إرتضـاء          مرتضـی         مرتضـی               رض ی

                  ( هرگاه حرف عله در آخـر کلمه و بعد از الف قرار بگیرد به همزه (ء) قلب می شود.)

         7=  هر گاه أفعال معتل ناقص به باب إنفعال برده شوددراولین صیغه ماضی حرف عله قلب به الف

              و در صیغه های مضـارع حرف عله (اگر واو باشد) قلب به یاء و در اولیـن صیغه امــرحرف عله

               حذف می شود و در مصـدر این باب نیز حرف علـه حذف می شود و بجـای آن همـزه ( ء) در

               آخـرمصــدر  اضافه می شود و طبق این فرمول صرف می شود ::

                   ماضـــی       مضـــارع      أمــــر       مصـــدر        اسم فاعل      اسم مفعول      حروف اصلـی

                   إنفعــی        ینفعـــی       إنفـــع       إنفعــــاء       منفعــــی      منفعــــــی         ف ع ل

                   إنقضـی        ینقضــی        إنقــض      إنقضـــاء      منقضــــی     منقضــــی           ق ض ی

                   إنـزوی         ینــزوی        إنــزو        إنـــزواء       منـــزوی      منـــــزوی          ز  و  ی

                        ( هرگاه حرف عله در آخـر کلمه و بعد از الف قرار بگیرد به همزه (ء) قلب می شود.)

       8 = هرگاه أفعال معتـل ناقص به باب إستفعــال برده شوددراولین صیغه ماضی حرف عله قلب به

              الف ودر صیغه های مضـارع حرف عله (اگر واو باشد)قلب به یاء و در اولیـن صیغه امــرحرف

              علـه حذف می شود ودر مصــدر این باب نیز حرف علـه حذف می شودوبجـای آن همـزه ( ء)

               به آخــرمصــدر اضافه می شود و طبق این فرمول صرف می شود ::

               ماضـــی      مضــــارع      أمــــر        مصــــدر      اسم فاعل      اسم مفعول        حروف اصلـی

              إستفعــی     یستفعــی       إستفـــع     إستفعــاء     مستفعــی      مستفعـــی            ف ع  ل

              إستـدعـی    یستـدعی        إستــدع     إستـدعاء     مستــدعی     مستــدعی             د  ع  و

              إستشفـی     یستشـفی        إستشف     إستشفاء       مستشفـی      مستشفـی              ش ف ی

                       ( هرگاه حرف عله در آخـر کلمه و بعد از الف قرار بگیرد به همزه (ء) قلب می شود.)