تجزیه وترکیب ۱

تجزیه وترکیب ۱

قواعد عربی ۲ (قسمت اول)

     قواعد زبان عربی دردوبخش زیرقرار می گیرد:( التحلیل الصرفی والاعراب)

1- التحلیل الصرفی

که به آن تجزیه نیزگفته می شود عبارت است ازبررسی یک کلمه جدای ازنقشی که درعبارت دارد ،به عبارت دیگرمی توان گفت تحلیل صرفی مشخصات فردی کلمه است.

برای تحلیل صرفی ابتدا باید نوع کلمه رامشخص کرد.

اقسام کلمه عبارت است از: اسم ، فعل، حرف

اسم :کلمه ای است دارای معنی مستقل است ولی زمان ندارد. مانند کتاب، علیّ ،مدرسة، الذی، أنت،هؤلاء،جلوس و......

علامت های مخصوص به اسم:

-       ال : الکتاب، الرجل......

-       تنوین: کتابٌ ،رجلاً، بیتٍ

-       مجروربودن :فی بیتِ علیٍّ

-       منادی بودن: یاحمید ، یاقدسُ

-       مسند الیه بودن : أنتَ مجتهدٌ .( أنتَ، مسندالیه)

-       مضاف بودن: باب الصفِّ

فعل:کلمه ای است که دارای معنی مستقل همراه زمان معین است.

«کَتَبَ» نوشت ، انجام فعل درزمان گذشته

«یکتبُ» می نویسد ، انجام فعل درزمان حال وآینده

«أُکْتُبْ» بنویس ،انجام فعل درزمان آینده

علامت های مختص به فعل:

-       وجود «قد، سَ ، سوف،لَمْ » قبل ازکلمه

-       وجود «تاء ساکن» درآخرکلمه : إستخرجتْ، نهضتْ.....

-       وجود ضمیرهای رفع متحرک درآخرکلمه « نَ ، تَ، تُما،تُم ، تِ ، تُنَّ...

-       وجود ضمیر«  یاء مخاطبة» درکلمه « تکتبینَ ، أکتُبی»

-       وجود « نون تأکید» درآخرکلمه « ینصُرَنْ، ینصُرَنَّ»

حرف: کلمه ای است که معنی مستقل ندارد. مانند :فی ، مِنْ ،لا، إنَّ ، و.......

برای تحلیل صرفی اسم باید به موارد زیراشاره کرد:

1-      عدداسم ( مفـــــــرد ، مثنی ، جمع )

2-      جنس اسم ( مذکــــــر ،مؤنث)

3-      جامد ومشتق ( مشتقات : اسم فاعل ، اسم مفعول ،اسم زمان ، اسم مکان ،صفة مشبهه ، اسم مبالغه ، اسم تفضیل

اسم آلت)

4-      معرب ومبنی ( اسم های مبنی: ضمیر ، موصول ،اسم اشاره ، استفهام ، شرط )

5-      معرفه ونکره ( اسم های معرفه : اسم علم (خاص) ، ضمیر ، اشاره ، موصول ، اسم دارای « ال» ، معرّف بالاضافه )

6-      منصرف وممنوع من الصرف (غیرمنصرف)

(معروف ترین اسم های غیرمنصرف: عَلَم مؤنث ، علم غیرعربی ، صفت بروزن «أفعل» ، جمع های مکسربروزن

مَفاعِل ،مفاعیل وهم آهنگ باآنها و.....)

7- تقسیم اسم به منقوص ، مقصور، ممدود و صحیح الآخر

برای تحلیل صرفی فعل باید به موارد زیر اشاره کرد:

1-      نوع فعل ( ماضی، مضارع ،امر)

2-      صیغه ی فعل (غایب ، مخاطب ، متکلّم)

3-      ثلاثی مجرد وثلاثی مزید

4-      معرب ومبنی ( فقط فعل مضارع معرب است ، غیراز دو صیغه ی جمع مؤنث وصیغه هایی که نون تأکید مستقیما  

به آنها وصل شده باشد.)

5-      لازم ومتعدّی

6-      معلوم ومجهول

7-      صحیح ومعتل

برای تحلیل صرفی حرف باید به موارد زیراشاره کرد:

1-   نوع حرف

2-   عامل وغیرعامل بودن آن

3-   نوع بنای حرف

قواعد عربی ۲ (قسمت دوم)

الاعراب (ترکیب)

عبارت است ازمشخص کردن نقش کلمه دررابطه جمله

برای مشخص کردن نقش کلمه باید با مرفوعات ، منصوبات ومجرورات آشناشویم.

مرفوعات

1-    فاعل 2- مبتدا 3- خبر 4- نایب فاعل 5- اسم افعال ناقصه 6- خبر حروف  مشبهة بالفعل

7- خبر« لا» ی نفی جنس

منصوبات

1- مفعولٌ به 2- خبرافعال ناقصه 3- اسم حروف مشبهة بالفعل 4- اسم «لا» ی نفی جنس 5- مفعول مطلق

6- مفعولٌ فیه 7- مفعولٌ له (لاجله) 8- حال 9- تمییز 10- منادی 11- مستثنی

مجرورات

1-    مجرور به حرف جر

2-    مضاف الیه

اعراب بعضی ازنقشهاتابع اسم قبل ازخود می باشد. مانند صفت ، معطوف ، مؤکِّد و....

نماذج للاعراب والتحلیل الصرفی

اللهُ انزلَ القُرآنَ لِهدایةِ البَشَرِ.( خداوند قرآن را برای سعادت بشرنازل کرد)

الله:اسمٌ،مفردٌ،جامدٌ،معربٌ،معرفةٌ،منصرفٌ/ مبتدأومرفوعٌ والجملة اسمیةٌ

أنزل:فعلٌ ماضٍ،للغائب،مزیدٌثلاثیٌ،مبنی علی الفتح،متعدٍّ،مبنیٌّ للمعلوم،صحیحٌ،/ فعلٌ و فاعله «هو»المستتروالجملة فعلیة وخبرٌومرفوعٌ محلاًّ

القرآن:اسم،مفردٌ،مذکرٌ،جامدٌ،معرّف باللام ،معربٌ، منصرفٌ/ المفعول به ومنصوبٌ

لـ :حرف،عامل جرٍّ،مبنیّ علی الکسر

سعادة: اسم،مفردٌ،مؤنثٌ،جامدٌ،معرف بالاضافة،معربٌ،منصرفٌ/ مجرور بالحرف الجارّ

       لسعادة : جارّومجرورٌ

البشر: اسم،مفردٌ، مذکرٌ،جامدٌ،معربٌ،معرّفٌ باللام،منصرفٌ/ مضاف الیه ومجرورٌ

لم یکن له عمل الاّ الدعاء.( کارآنها فقط دعاکردن بود)

لم: حرف،عامل جزم،مبنی علی السکون

یکن: فعل مضارع،للغائب،مجردثلاثی،معرب، لازم، مبنی للمعلوم، معتل واجوف/ فعل مجزوم

من الافعال الناقصة

لَـ: حرف،عامل جرّ ، مبنی علی الفتح بسبب اتصاله بالضمیر

هم: اسم،ضمیرمتصل للنصب والجرّ،للغائبینَ، مبنی علی السکون،معرفة/ مجرورٌمحلاً بالحرف الجار« لهم» الجاروالمجرور فی محل النصب، الخبرالمقدم للفعل الناقص

عملٌ: اسم، مفرد،مذکر،جامد،معرب،نکرة،منصرف/الاسم المؤخر للفعل الناقص ومرفوعٌ

الاّ:حرف غیرعاملٍ،مبنی علی السکون

الدعاء:اسم،مفرد،مذکر،جامد،معرب،معرف باللام،منصرف/ المستثنی ومنصوبٌ

إعلمواأنَّ الدارالباقیةَ خیرٌمن الدارالفانیةِِ.

إعلموا:فعل امر،للمخاطبینَ،مجردثلاثی،مبنی،متعدٍّ، مبنی للمعلوم،صحیح/ فعل وفاعله «الواو»والجملة فعلیة.

أنَّ: من الحروف المشبهة بالفعل،عامل نصب،مبنی علی الفتح

الدار: اسم،مفرد،مؤنث،جامد،معرف باللام ،معرب،منصرف/ اسم لـ «أنَّ»ومنصوب

الباقیة:اسم،مفرد،مؤنث،مشتق،معرف باللام،معرب،منصرف/صفةٌ ومنصوبٌ بالتبعیة

خیرٌ:اسم،مفرد،مذکر،مشتق(اسم التفضیل) نکرة،معرب،منصرف/خبرلـ «أنَّ» ومرفوعٌ

من:حرف، عامل جرّ،مبنی علی السکون

الدار: کَمامَــــــــــرّ/مجروربالحرف الجار « من الدار، الجاروالمجرور»

الفانیة:اسم، مفرد،مؤنث،مشتق،معرف باللام،معرب، منصرف/صفة ومجروربالتبعیة

«جملة أنَّ ومابعدهاالمفعول به لفعل إعلموا»

«إنَّ الشجرةَ البرّیةَ أصلبُ عوداً.»

إنّ:حرف،عامل نصب،مبنی علی الفتح

الشجرة:اسم،مفرد،مؤنث،جامد،معرب،معرف باللام،منصرف/ اسم إنَّ ومنصوب

البرّیة:اسم،مفرد،مؤنث،جامد،معرب،معرف باللام،منصرف/ صفة ومنصوب بالتبعیة

أصلب:اسم،مفرد،مذکر،مشتق ،معرب،نکرة،ممنوع من الصرف/ خبرإنّ ومرفوع

عوداً: اسم،مفرد،مذکر،جامد،معرب،نکرة،منصرف/ تمییزومنصوب

«رَحَلواالی المناطقِ المُختِلفة باحثینَ عن العُلومِ.»

رحلوا:فعلٌ ماضٍ،للغائبینَ،مجرد ثلاثی،مبنی علی الضم،لازم،المبنی للمعلوم،صحیح/ فعل وفاعله

«الواو» والجملة فعلیة

الی:حرف، عامل جرّ، مبنی علی السکون

المناطق:اسم،جمع التکسیر،مؤنث،معرب،معرف باللام،الممنوع من الصرف/ مجروربالحرف الجار

المختِلفة:اسم،مفرد،مذکر،مشتق(اسم الفاعل)،معرب،معرف باللام،منصرف/ صفة ومجروربالتبعیة

باحثینَ:اسم،الجمع السالم للمذکر،مشتق(اسم الفاعل) معرب،نکرة،منصرف/حال ومنصوبٌ

عن:حرف،عامل جرّ،مبنی علی السکون

العلوم:اسم،جمع التکسیر،مذکر،جامد،معرب،معرف باللام،منصرف/مجروربالحرف الجار

« عن العلوم، الجاروالمجرور»

*التمرین:أعرب الکلمات الّتی تحتهاخط.

۱- یاأیّهاالّذین آمنوا إتّقوااللهَ وقولوا قَولاً سدیداً.

۲- ألحمدُ للهِ الّذی شَرَّفَنی بِاستشهادهم.

۳- نظرتْ الی الافقِ قائلةً.

۴- أُستشهِدَ أولادها الاربعةُ فی ساحة المعرکةِ.

۵- فی غزوة أحدٍ تقدَّمَ المشرکونَ یظُنّونَ أنَّ نهایةَ الإسلامِ قد أصبَحَتْ قریبَةً.

۶- کانَ أصدقَ الناسِ قولاً وأحسنَهُم عملاً.

7- الباقیاتُ الصالحاتُ خیرٌ عندَ ربِّکَ ثواباً وخیرٌ أملاً.

8- یعیشُ البخیلُ فی الدنیا عیشَ الفقراءِ.

9- ایّتهـــــا النفسُ الی متی الغفلةُ؟

ألأجوبـــــــــة:

1-   ایُّ :منادای نکره ی مقصوده مبنی برضمّ – الّذین : تابع أیّ مرفوع محلاّ – الله: مفعول به ومنصوب – قولاً: مفعول مطلق ومنصوب  - سدیداً: صفت ومنصوب به تبعیت

2-   الحمد: مبتدا ومرفوع وجمله ی اسمیة – لله جارومجرور درمحل رفع خبر برای الحمد – الّذی: صفت ومحلا مجرور

استشهاد: مجرور به حرف جر – هم : مضاف الیه ومحلامجرور

3-   نظرتْ: فعل وفاعل آن ضمیرمستتر « هی» وجمله ی فعلیه – الافق: مجرور به حرف جر – قائلة: حال ومنصوب

4-   اولاد: نایب فاعل ومرفوع – الاربعة: صفت ومرفوع به تبعیت – ساحة: مجرور به حرف جر – المعرکة:مضاف الیه ومجرور

5-   احدٍ: مضاف الیه ومجرور- المشرکون: فاعل ومرفوع وعلامت رفع « الواو» - یظنّون : جمله ی حالیه ومحلا منصوب

نهایة: اسم أنّ ومنصوب – الاسلام: مضاف الیه ومجرور – قریبة: خبراصبحت ومنصوب

6-    أصدق:خبرکان ومنصوب – الناسِ: مضاف الیه ومجرور – قولاً: تمییزومنصوب – أحسنَ: معطوف ومنصوب به تبعیت

عملاً: تمییز ومنصوب

7-   الباقیات: مبتداومرفوع – الصالحات: صفت ومرفوع به تبعیت – خیرٌ: خبرومرفوع – عندَ: مفعولٌ فیه ومنصوب

ربِّ: مضاف الیه ومجرور – ک: مضاف الیه ومحلا مجرور – ثواباً: تمییز ومنصوب – خیرٌ: معطوف ومرفوع به تبعیت

أملاً: تمییزومنصوب

8-   البخیل: فاعل ومرفوع  - الدنیا: مجروربه حرف جرتقدیراً – عیشَ: مفعول مطلق ومنصوب – الفقراء: مضاف الیه ومجرور

9-   أیّةُ: منادای نکره ی مقصوده ومبنی بر ضم – النفسُ: تابع ایّة ومرفوع به تبعیت – الی متی: جارومجرور «خبرمقدّم»

الغفلة: مبتدای مؤخرومرفـــــــــوع

التشکیل ( حرکت گذاری کامل کلمه)

شکّل النص التالی. (متن زیررابه طورکامل حرکت گذاری کنید)

القرآن نوروهدی یخرج المجتمع الانسانی من الموت الی الحیاة ومن الیأس الی الرجاء ومن الکسل الی النشاط ومن السکون الی الحرکة. وهولایسمح للناس أن یترکوا الدنیابذریعة الحصول

علی الآخرة،بل یجعل الدنیاوسیلة للحصول علی العقبی.

متن حرکت گذاری شده:

ألْقُرْآنُ نورٌوَ هُدَیً یُخْرِجُ الْمُجْتَمَعَ الإنْسانِیَّ مِنَ الْمَوْتِ إلَی الْحَیاةِ وَمِنَ الْیَأسِ الی الرَّجاءِ وَ مِنَ

الْکَسَلِ إلَی النَّشاطِ وَمِنَ السُکونِ إلَی الْحَرَکَةِ. وَهُوَ لایَسْمَحُ لِلنّاسِ أَنْ یَتْرُکُوا الدُّنْیابِذَریعَةِ الْحُصُولِ علَی الآخِرَةِ، بَلْ یَجْعَلُ الدُّنیاوَسیلَةً لِلْحُصُولِ عَلَی الْعُقْبَی.

·       تعـــــــریب :

تعریب عبارت است برگرداندن جمله های غیرعربی به زبان عربی

جمله ی فعلیه : فعل + فاعل +مفعول به + ..........

جمله ی اسمیه: مبتــــــدا +خبــــــــر

گاهی ممکن است تریب فوق تغییرکند.

عرّب العبارات التالیة.

پدراورا نبوسید واورانزد خود ننشاند.

-       فعلیه: لم یُقَبِّلْها الابُ ولم یُجلِسها عندَهُ.

-       اسمیه: الابُ لم یُقَبِّلها ولم یُجلِسها عنده.

مؤمنان به خدای خود امید دارند. (للجمع المذکر)

-       فعلیه : یرجو المؤمنونَ ربَّهُم.

-       اسمیه: المؤمنونَ یرجـــــــونَ ربَّهم.