اعراب فعل مضارع

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خواندید که برخی کلمات معرب هستند و برخی مبنی از جمله کلمات مبنی می توان به ضمایر اشاره نمود. بیش تر اسم ها نظیر المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظری دارید ؟ آیا معرب هستند یا مبنی ؟

اعراب فعل مضارع 1

قبلاً خواندید که برخی کلمات معرب هستند و برخی مبنی از جمله کلمات مبنی می توان به ضمایر اشاره نمود. بیش تر اسم ها نظیر المعلم – حقٌ – قلمٌ معرب هسند. در مورد فعل ها چه نظری دارید ؟ آیا معرب هستند یا مبنی ؟

فعل ها :

ماضی : مبنی مضارع : هستند : معرب ( به جز دو صیغه جمع مؤنث) امر : مبنی

اعراب فعل مضارع سه نوع می باشد

1. مضارع مرفوع 2. مضارع منصوب 3. مضارع مجزوم

1 – مضارع مرفوع و علامت های آن فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است. صیغه های این فعل عبارتند از :

یکتبُ تکتبُ اکتبُ نکتبُ یکتبان ِ تکتبان ِ یکتبونَ تکتبونَ تکتبینَ ↓ ↓ آخر این فعل ها ضمه دارد و ضمه علامت رفع است این فعل ها بعد از ضمایر (( ا – و – ی )) دارای (( نون اعراب )) هستند و ثبوت نون اعراب نیز علامت رفع است. (( نون اعراب ))علامت فرعی رفع است

پس نتیجه گیری می کنیم که رفع مضارع یکی از دو علامت زیر نشان داده می شود: اصلی ( _ُ ) یذهبُ – تذهبُ فرعی « ثبوت نون اعراب» : یذهبانِ – تذهبونَ – تذهبینَ 2 – مضارع منصوب و علامت های آن

فعل مضارع در حالت عادی مرفوع است ، مگر این که بعد از عوامل خاصی قرار بگیرد. هر گاه حروفی مثل : «انْ – لَن – کی – حتّی – کِ»«که – هرگز – تا اینکه – تا – برای ، برای اینکه» قبل از فعل مضارع وارد شوند، فعل مضارع را منصوب می سازند. مثال : یذهبُ —> ان یذهَبَ تذهبُ —> لن تذهبَ اَذهبُ —> حتی اَذْهبَ تذهبُ —> لِنذْهبَ با آمدن حروف ناصبه ، ضمه به فتحه تبدل می شود. فتحه علامت اصلی نصب است. یذهبانِ —> انْ یذهبا تذهبانِ —> لن تذهبا یذهبونَ —> لن یذهبوا تذهبونَ —> حتی تذهبوا تذهبینَ —> لتذْهبی با آمدن حروف ناصبه علامت رفع «نون اعراب» حذف شد. حذف نون اعراب علامت فرعی نصب است.

حروف ناصبه : به حروفی که با آمدن خود فعل مضارع را منصوب می کنند، حروف ناصبه گفته می شود.

علامت های نصب در فعل مضارع : 1 – اصلی _َ : اَن یَذْهبَ ، لن تذهَبَ 2 – فرعی «حذف نون اعراب» : اَن یذْهبا ، لن تذْهبوا

تمرین های درس ششم 1 – افعال داخل پرانتز را ابتدا به صورت مضارع درآورد و سپس در جای خالی قرار دهید : - المؤمنون ……فی لأکْلِ و الشُّرب . (هرگز اسراف نمی کنند – اَسرَفَ)

مضارع فعل اسرَفَ از باب افعال است و مضارع این فعل بر وزن یُفعِلُ می باشد. جواب صحیح : لَنْ یُسرفونَ (چون لن حرف ناصبه است) : لن یُسرفوا جواب می باشد.

2 – در دسته ی فعل های زیر ، یک فعل با بقیه تفاوت دارد آن را مشخص کنید: (اَن یُجاهِدَ) / (حتّی تعْلموا) / ( ینظرونَ) / (لَنْ تجلسا)

جواب : ینظرون می باشد. بقیه ی فعل ها حرف ناصبه دارند.

3 – در جمله زیر فعل مضارع را پیدا کن و اعراب آن را مشخص کنید. - اَمَرَاللهُ المسلمینَ اَن یتعاوفوا علی البّر و التّقوی.

امرَ الله المسلمین ان یتعارفوا : فعل مضارع با حرف ناصبه آمده و حرف ناصبه و نون مضارع را حذف کرده است – اعراب فرعی = حذف نون اعراب

4 – ترجمه کنید : لن تنالوا البّر حتّی تنْفقوا ممّا تُحبّونَ

نکته : هر گاه اَن – کی – حتی – کِ اول مضارع بیاید ترجمه مثل مضارع التزامی در زبان فارسی است و هر گاه لن اول فعل مضارع بیاید مثل مستقبل منفی فارسی ترجمه می شود. هرگز به نیکی دست نخواهید یافت مگر از آن چه که برای خود دوست دارید انفاق نمایید.

5 – به فارسی روان ترجمه نمایید: لا تَصْحَبِ المائق فانّهُ یزیّنُ لکَ فعْله و یودُّ فعْلهُ و یودُّ انَ تکونَ مثلَهُ لا تصْحَبُ = همنشینی نکن یودُّ = دوست دارد المائقُ = احمق

لا تصحب المائق ……..جواب : با آدم احمق هم نشین مباش که او کارش را برای زینت می دهد (کار او برایت الگویی می شود) و دوست دارد که تو هم مثل او باشی.

6 – کدام عبارت برای معنی آیه مناسب است ؟ کُلوا و اشْربوا و لا تُسرفوا الف – بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید. ب – خوردند و آشامیدند و اسراف نکردند.

جواب : بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید (الف)

اعراب فعل مضارع 2

مضارع مجزوم و علامت های آن : یادآوری : جهت ساختن فعل نهی از فعل مضارع اینگونه عمل می کنیم : لا نهی + مضارع : نهی لا + تحْزَن: لا تحْزَن با آمدن «لا» ی نهی آخر فعل ساکن می شود که این سکون علامتی برای جزم است. در حالت فوق به : لا ، حرف ناهیه جازمه و به فعل مضارع ، فعل مضارع مجزوم گفته می شود. حروف دیگری که مثل «لا» نهی عمل می کنند، عبارتند از : «لم – لمّا – لام امر»

علامت های جزم در فعل مضارع :

جزم مضارع با یکی از دو علامت نشان داده می شود : اصلی _ ْ لم یذهَبْ – لا تَذهبْ فرعی «حذف نون اعراب» لم یذهبا ، لا تذهبوا لم یکتبْ لما تکتبْ لنکتبْ لم یکتبا لما تکتبی لیکتبوا ↓ ↓ علامت جزم اینها سکون است. علامت جزم این فعل ها مانند نصب آنهاست. (فرعی – حذف نون اعراب)

جمله شرطی چیست؟

به جمله ای که وقوع آن مشروط باشد، جمله شرطی گفته می شود. جملات شرطی 3 رکن دارد : 1 – ادوات شرط «اگر» 2 – فعل شرط « درس بخوانی» 3 – جواب شرط «موفق می شوی» همانطوری که می بینید معنی جملات شرطی با یک فعل کامل نمی شود و بیش از یک فعل دارد. حال جمله شرطی در زبان عربی را بیان می کنیم. انْ تدْرُس، تَنْجحْ

ادوات شرط :

کلماتی که در آغاز جمله های شرطیه می آیند ادوات شرط نامیده می شوند و عبارتند از : اِنْ ، مَنْ ، ما ، اَیْنَما اگر، هر که، هرچه، هرجا

کاربرد ادوات شرط:

(اِن تنصروا الله ینصُرْکُم) (و ما تفعَلو مِنْ خیرٍ یَعْلَمْهُ الله) مَنْ یزرعْ شرّاً یَحْصُدْ ندامةً . همان طور که در جملات شرطی بالا می بینید، ادوات شرط از کلمات جازمه ای هستند که دو فعل مضارع بعد از خود را مجزوم می کنند. اولی به عنوان فعل شرط دومی به عنوان جواب شرط. نکته : اگر فعل شرط یا جواب شرط ماضی باشد کدام یک از دو حالت رخ می دهد؟ ان صبَرْتَ،‌اَدْرَکت بصبرِکَ منازلَ الابرار - چون ماضی مبنی است حرکت آن تغییر نمی کند بنابراین محلاً مجزوم است. - چون ماضی معرب است آخر فعل ساکن می شود یعنی مجزوم می شود.

یادآوری :

یکی از موارد جزم فعل مضارع زمانی است که در جواب طلب (امر – نهی و …) بیاید. اُدُرسْ تنجَحْ :‌درس بخوان تا موفق شوی فعل طلبی —> جواب طالب لا تکذِبْ یُحبیْکَ اللهُ . دروغ نگو تا خدا تو را دوست بدارد. فعل طلبی –> جواب طلب

تمرین های درس هفتم 1 – در جمله ی اجْتمعَ قومٌ من بنی اسرائیل قومٌ چه نقشی دارد؟ 1.خبر 2.مبتدا 3.فاعل 4.مفعول به

قوم نقش فاعل دارد در عبارت اجتمع قومٌ

2 – در عبارت فلّما کتب اللهُ علیهم القتال اعْراضَ کثیرُ منهم و کم یُقاتلوا (مفعول) کدام است؟ 1. الله 2. القتال 3. کثیر 4. هم

مفعول القتالَ می باشد.

3 – لم یُقاتلو در جمله بالا چه اعرابی دارد؟

اعراب فرعی و حذف نون اعراب سایر گزینه ها تقدیری – محلی – اصلی

4 – اعراب تتغلّبوا چیست؟ فرعی – اصلی – محلی – تقدیری

جواب فرعی

5- در متن زیر اعراب کلمات مشخص شد. نادرست است. پاسخ درست را مشخص کنید: خرجَ رجُلٍ ابْنه الی الصحراءُ و هما یُریدانِ ان یَصیدانِ فنزلا عنْدَ رجُلٍ.

رجلُ صحیح می باشد که فاعل و مرفوع است – الی الصحراء مجرور است. ان یصیدا صحیح می باشد که اَن از ادوات شرط است و باعث حذف نون می شود. اعراب فرعی دارد.

6 – مَنْ ظلم عبادَ الله کان اللهُ خصْمَه را ترجمه کنید.

هر کس به بندگان خدا ستم کند، خداوند دشمن او می شود (فعل شرط و جواب شرط هر گاه ماضی باشند، معنای مضارع می دهند)

7 – جای خالی را با کلمه مناسب جایگزین کنید. حمَن …. مثقالَ ذرّةٍ خیراً یرَهُ (الزلزال 7) یعمَلُ – یَعْملْ

جواب یَعْمََل می باشد