برخی از نکات حائز اهمیت در ترجمه از فارسی به عربی و با لعکس

ترجمه : « ترجَمَة » در لغت بر وزن « فَعلَلَة » مصدر رباعى مجرد از ماده

ى تَرجَمَ/یُترجِم/ترجَمة و به معناى برگرداندن کلام از زبانى به زبانى دپگر می

باشد. ترجمه دراصطلاح عبارت است از یافتن نزدیکترین و دقیق ترین معادل

براى واژگان زبان مبدأ به گونه اى که روش وسبک و سیاق گوینده حفظ گردد.

انواع ترجمه:

1 - ترجمه واژه به واژه یا تحت اللفظی: که اغلب از نظر ساختار دستوری متأثّر

از زبان مبدأ می باشد و در پاره ای از موارد گنگ و رمز ناگشوده است .

فواید ترجمه تحت اللفظی : 1- اهداف آموزشی (تدریس برای مبتدیان)

2- ترجمه اسناد رسمی ،مدارک تحصیلی وغیره

3- ترجمه متون دینی که مراعات امانت درآن اهمیّت دارد.

4- ترجمه نامه های اداری و متون خبری .

2- ترجمه دقیق و روان : مترجم علاوه بر ترجمه الفاظ به عبارات معنی و

مفهوم می بخشد . بدین معنا که اگر در جمله

کنایه ، ضرب المثل ، استعاره و ... بکار رفته باشد وآنرا به زبانی قابل فهم

برمی گرداند و مراعات امانت نیز می کند .

آنچه مترجم باید بداند :

1-آشنایی با موضوع مورد ترجمه          

2- آشنایی با اصطلاحات زبان مبدأ و مقصد

3-مراعات نگارش دستوری زبان مقصد    

    4 - مراعات امانت وپرهیز از هرگونه دخل وتصرف

5-استفاده از لغت نامه مناسب وپرهیزازاعتماد برحافظه    

6-استفاده از واژگان مأنوس در ترجمه

اسمهای مشترک درفارسی وعربی :

زبان عربی علاوه برخط ونگارش ارتباط بسیار نزدیکی با فارسی دارد از این

رو بسیار اتفاق می افتد که واژگان فارسی وعربی با یک لفظ نوشته می شوند

اما این بدان معنا نیست که هر دو واژه ازنظر معنایی مشابه یکدیگر باشند. در

چنین حالتی مترجم باید نهایت دقت خود را مبذول دارد تا در انتقال معنا دچار

مشکل نشود.به عنوان مثال کلمات

«مخابرات،زبون،حوصله،صورت،میمون،رسوم، مجتمع، ملت، برق و...»در

عربی وفارسی دارای معنایی متفاوتی می باشند.

زمانها :

1- ماضی ساده یا مطلق :الف: مثبت: فعل ماضی ساده در زبان عربی

مانند :ذَهَبَ(رفت) ،کَتَبَ (نوشت)

ب) منفی : ما + فعل ماضی/ لم +فعل مضارع (کاربرد بیشتری دارد)مانند:ما

ذهب علیٌ/لم یذهب علیٌ (علی نرفت)

2-ماضی نقلی :الف) مثبت: قد+فعل ماضی ، /قلّما/طالما/کَثُرَما+فعل ماضی.

قد ذهبَ ( رفته است ) قلّما دخلَ فی الغَپبوبةِ (کمتر بیهوش بوده است) کَثُرما

عُدتُ إلی نفسی (فراوان به خودم آمده ام)

ب)منفی: ماضی منفی +بَعدُ/ لماّ+فعل مضارع/ لم +فعل مضارع +بَعدُ

قد ذهبَ.(رفته است) ما ذَهبَ بعدُ /لّما یذهَبْ/لم یذهَبْ بعدُ ( هنوز نرفته است)

3-ماضی استمراری : الف مثبت: کان + فعل مضارع / عاد + فعل مضارع /

کان + اسم و خبرش که اسم فاعل باشد. مانند: کان یذهبُ/ عاد یذهبُ /کان ذاهباً ( می رفت )

ب) منفی: کان منفی + فعل مضارع / کان + فعل مضارع منفی / کان منفی + ا

سم و خبرش که اسم فاعل باشد. مانند: ما کانَ یذهبُ/ کانَ لا یذهبُ /ما کان

ذاهباً ( نمی رفت )

4-ماضی بعید : الف مثبت: کان [+ قد] + فعل ماضی مانند: کنتُ قد ذهبتُ

( رفته بودم)

ب) منفی : کان منفی + فعل ماضی / کان + فعل ماضی منفی. لم یکن ذهبَ /

کان لم یذهبْ (نرفته بود)

5-ماضی التزامی : الف مثبت: یکون +قد + فعل ماضى مانند : ربّما یکون قد

ذهبَ ( شاید رفته باشد)

ب) منفى) لا یکون + قد + فعل ماضى مانند: لیته لا یکون قد ذهبَ ( اى کاش

نرفته باشد)

6-مضارع اخباری : الف مثبت: 1- فعل مضارع عربى بدون ادوات ناصبه یا

جازمه 2- استفاده از اسم فاعل به عنوان خبر در جمله اسمیه. مانند: یذهب

علیٌ / علی ذاهبٌ ( على مى رود )

ب) منفى) لا / ما / لیس + فعل مضارع.مانند: لا یذهبُ علیٌ / ما یذهب علیٌ /

لیس علیٌ یذهبُ.(علی نمی رود)

7- مضارع التزامی: ربّما + فعل مضارع / لیتَ + اسم + فعل مضاع/ادوات

ناصبه (أن/کی/لکی/حتّی) + فعل مضارع/ ادات جازمه به جز لم و لمّا + فعل

مضارع: مانند: ربّما یذهبُ (شاید برود)لیته یذهبُ(ای کاش برود)أن یذهبَ(که برود)

8-مستقبل (خواهد + فعل ): الف مثبت: س / سوف + فعل مضارع مانند:

سأذهبُ / سوف أذهبُ(خواهم رفت)

ب) منفی: لن + فعل مضارع . مانند : لن یذهبَ علیٌ إلی بیتِ صدیقه( علی

هرگز به خانه دوستش نخواهد رفت)

برخی از اسلوبهای کاربردی :

1-   به محض اینکه ... (هنوز نه ... که ...)

الف ) ماضی :

1): لم یکد ( ما کاد )+ فعل مضارع+ ... + حتى / إذ + فعل ماضى

2): ما + إنْ + فعل ماضى + ...+ حتى / إذ + فعل ماضى

3): فعل ماضى منفى ( ما + فعل ماضى / لم + فعل مضارع ) + ... + حتى /

إذ + فعل ماضى

لم أکدْ أدخلُ الصفَ حتّى (إذ) رأیتُ الأستاذَ هناک / ما إنْ دخلتُ الصفَ حتّى

(إذ) رأیتُ الأستاذَ هناک / لم أدخل الصفَ حتّى (إذ) رأیتُ الأستاذَ هناک ( به

محض اینکه وارد کلاس شدم استاد را آنجا دیدم / هنوز وارد کلاس نشده بودم

که استاد را آنجا دیدم )

ب) مضارع و آینده :

1) لا یکاد + فعل مضارع + ... + حتی + فعل مضارع

2) لا یوشک + فعل مضارع + ...+ حتى + فعل مضارع

مانند : لا یکاد علی یذهب إلى ذلک المکان حتى یشاهد صدیقه هناک ./ لا یوشک

علی یذهب إلى ذلک المکان حتى یشاهد صدیقه هناک .( به محض اینکه على به

آن مکان برود دوستش را در آنجا خواهد دید .)

2 - دیگر نه ...

الف : عاد منفی ( ما عاد / لم یَعُد) + اسم و خبرش( اسم یا فعل)

ب): عاد + اسم آن + فعل منفى

ج: أصبح منفی ( ما أصبح / لم یُصبِح ) + اسم و خبرش( اسم یا فعل)

د: أصبح + اسم آن + فعل منفى

لم یعُد الشعرُ وسیلةً للتکسّب ( شعر دیگر وسیله ای برای کسب درآمد نبود) لم

تُصبحْ هناک دولة رومانیة تُسَیْطر على الشرق کما کانت الحال من قبلُ (دیگر

حکومتی رومانی مانند گذشته بر شرق تسلط نداشت)

3 - نزدیک بود که ...

کاد + اسم و خبر آن ( فعل مضارع )

برای اینکه عبارت بر گذشته دلالت کند از کاد( ماضی) و برای اینکه بر

مضارع دلالت کند از یکاد (مضارع) استفاده می کنیم. مانند: ﴿کادَ یزیغُ قلوبُ

فریقٍ مِنهُم ﴾(توبه/17) (نزدیک بود که دلهاى گروهی از آنها بلغزد) ﴿تکادُ

السَّمواتُ یَتفَطَّرن منه﴾(مریم/ 90 )(نزدیک است که آسمان از این گفته زشت

از هم فرو ریزد)

4 - گاهی ...

الف: قد + فعل مضارع مانند : قد یخرج هذا الموظَّف من الکلیة فی ساعات

الدَّوام ( گاهی این کارمند در ساعات کاری از دانشکده خارج می شود)

ب: استفاده از قیدهای من حینٍ إلی حین / أحیاناً / فی بعض الأحیان / بعض

الأوقات و... مانند: علیٌ یذهبُ إلی الحدیقة العامة من حینٍ إلی حین ( علی

گاهی به پارک می رود )

5 - تقریباً نه ...

الف : زمان مضارع : لا یکاد + اسم آن + فعل مضارع

لا یکاد علیٌ یذهبُ إلی تلک المنطقة ( على تقریباً به آن منطقه نمى رود)

ب: زمان ماضى : لم یکد + اسم آن + فعل مضارع

لم یکد ذلک الرجل یعلم شیئاً عن هذا الموضوع ( آن مرد تقریباً چیزى از این

موضوع نمى دانست)

6 - دیرى نپائید که ...(فوراً)

ما لبثَ ( لم یلبثْ) + أنْ + فعل ماضى

لم یلبث أن شنّ جیش العدو هجوماً شرساً (دیرى نپائید که(فوراً) ارتش دشمن

دست به حمله ی وحشیانه ای زد)

7-ترکیب هاى وصفى اضافى :

در زبان فارسی گاهی مضاف علاوه بر مضاف الیه (متمّم) دارای صفت نیز

می باشد که این صفت میان مضاف و مضاف الیه قرار می گیرد0اما در زبان

عربی هیچ چیز بین مضاف و مضاف الیه فاصله نمی اندازد. مانند : گُلِ زیبایِ

علی در زبان فارسی که در عربی به صورتِ « گُلِ علیْ زیبا »( وردةُ علیٍ

الجمیلةُ ) بیان می شود.