قواعد کامل عربی ۲ عمومی

آموزش زبان عربـﯽ (2) 

آموزش زبان عربـﯽ (2) 

       درس اول : معرفه و نکره 

    مسلماً معرفه اسمـﯽ است که نزد انسان ، شناخته شده باشد و نکره ناشناخته ؛ اما براﯼ شناخت آن ها چه باید کرد تا دچار اشتباه و شک و شبهه نشویم ؟ ماپایه را براساس انواع معرفه مـﯽ گذاریم . در صورتـﯽ که کلمه ﯼ مورد نظر جزء هیچ یک از انواع معرفه نباشد ، در قسمت نکره قرار مـﯽ گیرد . معمولاً کلمه اﯼ که نکره است ، تنوین دارد ؛ اما تنوین مستقیماً علامت نکره نیست ؛ زیرا بعضـﯽ اسم ها اصلاً تنوین پذیر نیستند و حتـﯽ بعضـﯽ از انواع عَلم تنوین مـﯽ گیرند.

                        عَلـَم ( اسم خاص ) : محمدٌ ، فاطمة ، إیران ، زاینده رود  و . .

       ضمیر : ی ، هی ، أنتَ ، إیاکَ و . . 

       اسم  اشاره : هذا ، تلک ، هؤلاء ، هناکَ و . .

     معارف         اسم  موصول : الذی ، اللذان ِ ، اللاتی ، من ، ما و . .

                        مُعَرَّف بأل ( تمام اسم ها یـﯽ که با ال همراهند ) : الکتاب ، القلم ، المدرسة و . .

       مُعرَّف بإضافة ( یا : مضاف به معرفه ) : "صف" در صف المدرسة ، "کتاب" در کتابی و . .   
 
 

  ** البته علم انواع مختلف و تقسیم بندﯼ هاﯼ گوناگونـﯽ دارد که از بحث ما خارج است . مانند انواع کنیه ، لقب ،

اضافه و غیره .

  ** مضاف به معرفه ، معرفه است و مضاف به نکره ، نکره . مثلا ً: "کتاب" در "کتاب التلمیذ" معرفه است ، زیرا

مضاف به معرفه اﯼ شده است ، اما در "کتاب تلمیذٍ " نکره مـﯽ باشد ، زیرا مضاف إلیه آن نکره است .

      ** درهرصورت معرفه نسبت به نکره ، ارجح است وعلم نسبت به دیگرانواع معرفه ، ارجح . بنابراین درصورتـﯽ که یک اسم علم تنوین داشته باشد ، "معرفه (از نوع علم)" محسوب مـﯽ گردد واگر یک اسم علم با ال ذکرگردد ، از انواع معرفه ،"علم" به حساب مـﯽ آید، نه معرّف بأل. مانند: محمدٌ ،علیّ ٌ که معرفه(علم) هستند والحسن ، الحسین معرفه(علم).  
 
 

  درس دوم و سوم : علامت هاﯼ فرعـﯽ اعراب

                                                                 اصلـﯽ : کلماتـﯽ که داراﯼ حرکت هاﯼ اصلـﯽ ضمه ، فتحه و

                                                                      کسره باشند ، اعرابشان اصلـﯽ است :

                                                                      ذهب التلمیذ ُ. (یا : تلمیذ ٌ ؛ تلمیذ : فاعل و مرفوع)

                                      1- ظاهرﯼ                  رأیت التلمیذ َ‌. (یا:تلمیذا ً ؛ تلمیذ : مفعول و منصوب)

                                                                      سلّمتُ علـﯽ التلمیذ ِ.(یا:تلمیذ ٍ؛ تلمیذ : مجروربه حرف جر)

                                                                      [اعراب "تلمیذ"درتمام این مثال ها ظاهرﯼ و اصلـﯽ است.]                                                                     

                                                                فرعـﯽ : شامل این موارد مـﯽگردد :

                                                                                                       الف- اسم هاﯼ مثنـﯽ

      علامت هاﯼ اعراب                                                                            ب- اسم هاﯼ جمع سالم مذکر

                                                                                                         ج- اسم هاﯼ جمع سالم مؤنث

                                                                                                         د- اسماء خمسه

                                                                                                         هـ- اسم هاﯼ غیرمنصرف

                                                                                                         و- افعال خمسه 

                                       2- محلـﯽ ( در سال اول خوانده ایم .) 

                                        3- تقدیرﯼ ( در درس چهارم خواهیم خواند .)  
 
 

    ** تمام علامت هاﯼ اعراب غیر از اعراب محلـﯽ مخصوص اسم ها و فعل هاﯼ معرب است .

  اعراب فرعـﯽ :

    اعراب فرعـﯽ به این معنـﯽ است که حالت هاﯼ مختلف مرفوع ، منصوب و مجرور به جاﯼ حرکت هاﯼ ضمه ،

فتحه و کسره با حرکت هاﯼ دیگر یا با حروف نمایش داده شوند .    
 

                              مرفوع با الف : جاء التلمیذان ِ . (التلمیذان : فاعل ومرفوع با الف)  

   الف- اسم هاﯼ مثنـﯽ                                                      

                                                                  رأیت التلمیذین ِ. (التلمیذین: مفعول و منصوب با یاء)

                              منصوب و مجرور با یاء

                                                                  سلّمتُ علـﯽ التلمیذین ِ.(التلمیذین: مجروربایاءبه حرف جر) 
 

                                         مرفوع با واو : جاء المعلمونَ . (المعلمون:فاعل و مرفوع با واو)

  ب- اسم هاﯼ جمع سالم مذکر

                                                                          رأیت المعلمینَ.(المعلمین: مفعول و منصوب با یاء)   

                                       منصوب و مجرور با یاء                                                                                                            

                                                                           سلّمتُ علـﯽ المعلمینَ.(المعلمین: مجروربا یاء به

                                                                                                                         حرف جر) 
 
 

   ج- اسم هاﯼ جمع سالم مؤنث   فقط در حالت نصب   منصوب با کسره¹ . ( یعنـﯽ به جاﯼ فتحه ، کسره مـﯽ گیرد .)

                                                                      رأیتُ التلمیذات ِ‌ .  التلمیذات : مفعول و منصوب با کسره

                                                   1- أب (پدر)

                                                    2- أخ (برادر)

د- اسماء خمسه                              3- ذو (صاحب و دارنده)

                                                4- حم (اقوام مذکرهمسر- از دو طرف)

                                                   5- فو (دهان)

   ** "حم" و "فو" فراتر از بحث ماست . 

                                               مرفوع با واو : جاء أبوحسین ٍ . (أبو : فاعل و مرفوع با واو)

                                                                   أخومریم عندالباب. (أخو : مبتدا ومرفوع با واو)                                                      

   اعراب اسماء خمسه                     منصوب با الف : رأیتُ أباعلیٍّ . (أبا : مفعول ومنصوب با الف)

                                               مجرور با یاء : سلّمتُ علـﯽ ذی علم ٍ. (ذی : مجرور به حرف جر با یاء)   
 

   ** شرط هاﯼ فرعـﯽ بودن اعراب "أب" و " أخ" :  

                     1- ال و تنوین نداشته باشند . زیرا در این صورت داراﯼ اعراب اصلـﯽ مـﯽ گردند .

                                     مانند : جاء الأب ُ یا أب ٌ. ( أب : فاعل و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ)

                                             رأیتُ الأب َ یا أبا ً. ( أب : مفعول و منصوب به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ)

                                             سلّمتُ علـﯽ الأب ِ یا أب ٍ . (أب: مجروربه حرف جربه اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ)

                     2- مضاف باشند .

                                     مانند : ذهبَ أبوحُسین ٍ مَع أخیه إلـﯽ البُستان ِ و شاهَدَا هُناکَ رَجُلا ً ذاعَینَین ِکبیرَتَین ِ.

                                             أبو : فاعل و مرفوع با واو به اعراب ظاهرﯼ و فرعـﯽ

                                             أخی : مضاف إلیه و مجرور با یاء به اعراب ظاهرﯼ و فرعـﯽ

                                             ذا : صفتِ رجُل و منصوب با الف به اعراب ظاهرﯼ و فرعـﯽ 

  ** "ذو" همیشه مضاف است ، بنابراین هیچ شرطـﯽ در فرعـﯽ بودن اعراب آن نیست . 

  هـ- اسم هاﯼ غیرمنصرف²   فقط در حالت جر  مجرور با فتحه³ . ( یعنـﯽ به جاﯼ کسره ، فتحه مـﯽ گیرد .) 
 

                                                     علم مؤنث : فاطمة ، سُمیّة ، مکة و . .  

                                                     علم غیرعربی : یوسف ، نیکلاس (Nicholas) و . .

                                                     صفت هاﯼ بر وزن أفعَل : أکبر ، أبیض و . .                                              

اسم هاﯼ غیرمنصرف                        

                                                    جمع هاﯼ مکسر هم وزن و هم آهنگ "مَفاعِل" و "مَفاعیل" :

                                                                                           مساجد ، تمارین ، شواهد ، تصاویر و . .  

                                                    اسم هاﯼ مختوم به همزه ﯼ زائد(شامل صفت نیز مـﯽ گردد.) :

                                                                                                                 زهراء ، حمراء و . .

                                                   اسم هاﯼ مختوم به "ان" زائد (شامل صفت نیز مـﯽ گردد .) :

                                                                                                                 رحمان ،عطشان و . .       

                                                             هیچ گاه تنوین نمـﯽ پذیرند .  

   ویژگـﯽ هاﯼ اسم هاﯼ غیرمنصرف      

                                                           همیشه به جاﯼ کسره ، فتحه مـﯽ گیرند .    

**«یعنـﯽ : بـﯽ تنوین ، با فتحه»**

     ** توجّه : اسم هاﯼ غیر منصرف در صورتـﯽ که : 1- ال بگیرند

                                                                2- مضاف واقع گردند

                                                                                           داراﯼ اعراب اصلـﯽ مـﯽ گردند⁴ .

                                                                             (اما تنوین نگرفتن هم چنان به قوت خود باقـﯽ است.)

     مانند : أحسنتُ إلـﯽ الأفضل ِ . أحسنتُ إلـﯽ أفضل ِ الناس . (أفضل:مجرور به حرف جر به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ)

                                                    یَکتبان ِ

                                                    تکتبان ِ

   و- افعال خمسه                              یَکتبونَ

                                                   تکتبونَ

                                                   تکتبینَ 

    یعنـﯽ پنج صیغه ﯼ زمان مضارع که با ضمیر فاعلـﯽ همراهند . اعراب این افعال به تفصیل در دو درس ششم و هفتم ذکر خواهد شد . اما به طور اجمال مـﯽ توان این نمودار را رسم کرد . 

                                              مرفوع با ثبوت نون اعراب : یَکتبان ِ ،‌ تکتبان ِ ، یَکتبونَ ، تکتبونَ ، تکتبینَ 

اعراب افعال خمسه                     منصوب با حذف نون اعراب : أن یکتبا، أن تکتبا، أن یکتبوا، أن تکتبوا، أن تکتبی

                                            مجزوم با حذف نون اعراب : لم یکتبا ، لم تکتبا ، لم یکتبوا ، لم تکتبوا ، لم تکتبی 

  ** براﯼ اعراب فرعـﯽ مـﯽ توانیم چنین نمودارﯼ نیز رسم نمائیم :                                                  

                                                                      اسم هاﯼ مثنـﯽ

                                      معرب به حروف               اسم هاﯼ جمع سالم مذکر

                                                                     اسماء خمسه

                                                                   افعال خمسه

اعراب فرعـﯽ                                                         

                                                                     اسم هاﯼ جمع سالم مؤنث                                                                                 

                                     معرب به حرکت

                                                                     اسم هاﯼ غیرمنصرف 

    درس چهارم : اعراب محلـﯽ و تقدیرﯼ

  اعراب محلـﯽ در سال اول توضیح داده شده است .

   در اعراب تقدیرﯼ ، کلمه هیچ کدام از موارد سابق الذکر نیست . یعنـﯽ نه ضمه ، فتحه و کسره مـﯽ گیرد که اعرابش ظاهرﯼ واصلـﯽ باشد، نه مثنـﯽ، جمع مذکرسالم و . . است که اعراب فرعـﯽ شامل حالش گردد، نه کلماتـﯽ مانند ضمیر، اسم اشاره و . . است که اعراب محلـﯽ داشته باشد . بلکه آخرآن به گونه اﯼ است که آن حرکات را درتقدیر دارد. به بیان دیگر باید حرکات ضمه ، فتحه و کسره را بپذیرد ، اما نمـﯽ تواند ! یعنـﯽ فرض مـﯽ کنیم که آن حرکت ها را داراست . در ترکیب به این صورت عنوان مـﯽ نماییم : تقدیراً مرفوع ، تقدیراً منصوب ، تقدیراً مجرور .  

                                           اسم هاﯼ مقصور⁵ : در تمام حالات رفع و نصب و جر

                                                                 جاءت کبرﯼ . (کبرﯼ : فاعل و تقدیراً مرفوع)

                                                                رأیتُ کبرﯼ . ( کبرﯼ : مفعول و تقدیراً منصوب)

                                                                سلّمتُ علـﯽ کبرﯼ . (کبرﯼ : تقدیراً مجرور به حرف جر)

                                        اسم هاﯼ منقوص⁶ : فقط در دو حالت رفع و جر⁷( یعنـﯽ ضمه و کسره نمـﯽ گیرد.)

  کلماتـﯽ که شامل                                           جاء القاضِی . (القاضِی : فاعل و تقدیراً مرفوع)

  اعراب تقدیرﯼ                                             سلّمتُ علـﯽ القاضِی . (القاضِی : تقدیراً مجروربه حرف جر)

     مـﯽ گردند                         اسم هاﯼ مضاف به یاء متکلم⁸ : در تمام حالات رفع و نصب و جر   

                                                                کتابی علـﯽ المنضدة . (کتاب : مبتدا و تقدیراً مرفوع)

                                                                وضعتُ قلمی علـﯽ کتابی .(قلم:مفعول و تقدیراً منصوب ؛ کتاب :

                                                                                                تقدیراً مجروربه حرف جر)                          

                                          فعل هاﯼ مضارع مختوم به الف (مقصوره) : فقط در حالت رفع و نصب⁹

                                                                مانند : یَنهَـﯽ ، یَبقـَﯽ ، یَفنـَﯽ ، أنْ یَنهَـﯽ، لنْ یَبقـَﯽ، حتـﯽ یَفنـَﯽو.. 

                                          فعل هاﯼ مضارع مختوم به یاء و واو : فقط در حالت رفع ¹⁰

                                                                مانند : یَهدِی ، یَشفِی ، یَروِی و . .

                                                                        یَدعُو ،‌ یَشکُو ، یَرجُو و . .

** توجّه :

           الف- اسم هاﯼ مقصورِ بـﯽ ال            با تنوین فتحه¹¹ مـﯽ آیند ؛ که البته بازهم مقصورند واعرابشان تقدیرﯼ:

                                                          جاء فتـﯽً . (فتـﯽ : فاعل و تقدیراً مرفوع)

                                                         رأیتُ فتـﯽً . (فتـﯽ : مفعول و تقدیراً منصوب)

                                                         سلّمتُ علـﯽ فتـﯽً . (فتـﯽ : تقدیراً مجرور به حرف جر) 

            ب- اسم هاﯼ منقوص ِ بـﯽ ال            با تنوین کسره مـﯽ آیند (غیرازحالت نصب¹²) ؛ که البته بازهم منقوصند

                                                        واعرابشان تقدیرﯼ :

                                                         جاء قاض ٍ . (قاض ٍ : فاعل و تقدیراً‌ مرفوع)

                                                         سلّمتُ علـﯽ قاض ٍ . (قاض ٍ : تقدیراً مجرور به حرف جر)    

** توجّه : اسم هاﯼ مقصورومنقوص درحالت مثنـﯽ ، جمع سالم مذکر¹³ یا جمع سالم مؤنث (در حالت نصب) ، همچنان داراﯼ اعراب فرعـﯽ مـﯽ باشند . مثنـﯽ مانند : جاءَ الفـَتـَیان ِ (یا : فـَتـَیان ِ). جاء القاضِـیان ِ (یا : قاضِـیان ِ).

                                              رأیتُ الفـَتـَیـَیْن ِ ( یا : فـَتـَیـَیْن ِ) . رأیتُ القاضِیَـیْن ِ ( یا : قاضِیَـیْن ِ).

                                               سلّمتُ علـﯽ الفـَتـَیـَیْن ِ( یا : فـَتـَیـَیْن ِ) . سلّمتُ علـﯽ القاضِیَـیْن ِ ( یا : قاضِیَـیْن ِ).

                                        جمع سالم مؤنث (در حالت نصب) مانند : رأیتُ الفتیات ِ (یا : فتیات ٍ) .   

  بنابراین قانون فوق الذکر تنها در صورتـﯽ صدق مـﯽ کند که این اسم ها مفرد یا جمع مکسر باشند . جمع مکسر مانند وصایا ، هدایا ، رعایا و . . که حالتـﯽ از مقصور را دارند و تـَهانی ، مَساعی ، مَبانی و . . که مانند منقوص مـﯽ باشند .  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  درس پنجم : ترکیب هاﯼ اضافـﯽ و وصفـﯽ  

    در ترکیب اضافـﯽ ، کلمه ﯼ اول مضاف و دومـﯽ مضافٌ إلیه است . مضافٌ إلیه به مضافْ اضافه مـﯽ گردد .

     در ترکیب وصفـﯽ کلمه ﯼ اول موصوف و دومـﯽ صفت است . صفت ، موصوف خود را توصیف مـﯽ نماید .

   تشابه : دو کلمه به هم اضافه مـﯽ گردند .  

    اختلاف : منظورازترکیب اضافـﯽ این است که کلمه ﯼ دوم به نوعـﯽ درمالکیت کلمه ﯼ اول است. مانند: کتابُ علیٍّ . یعنـﯽ کتابـﯽ که مال علـﯽ است . اما در ترکیب وصفـﯽ کلمه ﯼ دوم ، اولـﯽ را توصیف مـﯽ نماید . مانند: کتابٌ أحمرُ . یعنـﯽ کتابـﯽ که یکـﯽ از خصوصیاتش قرمز بودن است . 

   ** اختلاف هایـﯽ که تشخیص بین این دوترکیب را براﯼ ما ساده مـﯽ نماید :

ترکیب وصفی	ترکیب اضافـﯽ
هر دو کلمه در واقع یک چیز هستند . در "وردة ٌ حمراء"گل وسرخـﯽ ازهم جدانیستند ؛ درواقع همان گل ، سرخ است .	هر دو کلمه از هم جدا هستند . در"کتابُ علیّ ٍ" کتاب و علـﯽ دو کلمه ﯼ از هم جدا هستند .
حرکت هر دو کلمه یکـﯽ است . مانند : کتاب ٌ جمیل ٌ یا الکتاب َ الجمیل َ یا کتاب ٍ جمیل ٍ	حرکتِ مضاف طبق نقشـﯽ است که درجمله دارد ومضافٌ إلیه همیشه مجروراست.مانند: کتاب ُ علیّ ٍ جمیلٌ . (کتاب: مبتداومرفوع،‌ علیّ:مضاف إلیه ومجرور،جمیلٍ:خبرمفرد و مرفوع)
چه موصوف و چه صفت مـﯽ توانند ال یا تنوین بگیرند . مانند : کتاب ٌ جمیل ٌ یا : الکتاب الجمیل	مضافٌ إلیه مـﯽ تواند یا ال یا تنوین بگیرد ، اما مضاف اصلا ً و در هیچ صورتـﯽ نمـﯽ تواند ال یا تنوین بگیرد .        کتابُ طالب ٍ (کتاب ال ندارد) یا : کتابُ     الطالب ِ (کتاب تنوین ندارد)
هردوکلمه درچهارمورد(عدد ، جنس ، معرفه یا نکره بودن، اعراب) مانند همند .	ممکن است در بعضـﯽ از موارد مذکور مانند هم باشند یا نباشند . یعنـﯽ لزومـﯽ به مشابه بودن نیست . مانند : کتابُ علیّ ٍ ، کتابُ‌ طالبةٍ ، کتابَ الطلاب ِ و . .
مانند زبان فارسـﯽ اگر(درترجمه)از"این" و "است" استفاده نماییم ، معنـﯽ مـﯽ دهد . کتابٌ جمیلٌ‌ : این کتاب، زیباست. الوردة ُ الحمراءُ : این گل، سرخ است .	اگر(در ترجمه) از "این" و "است" استفاده نماییم ، معنـﯽ نمـﯽ دهد . کتابُ علیّ ٍ : این کتابْ ، علـﯽ است ! صَفُّ المدرسةِ : این کلاسْ، مدرسه است!

   ** توجّه : الف- "مضاف بودن" نقش نیست ، اما "مضافٌ إلیه بودن" نقش است .

                   "موصوف بودن" نقش نیست ، اما "صفت بودن" نقش است .

                ب- درصورتـﯽ که یک اسم مثنـﯽ یا جمع سالم مذکر، مضاف واقع گردد،حرف"ن"ازآخرآن مـﯽ افتد. مانند:

طالِبا    المدرسة ، طالِـبَی ِ     المدرسة ، طالِـبُـو    المدرسة ، طالِـبـِی     المدرسة .   

  ** درصورتـﯽ که بخواهیم هم زمان ازهردوترکیب اضافـﯽ و وصفـﯽ استفاده نماییم،مضاف إلیه بین موصوف و صفت قرار مـﯽ گیرد (برعکس فارسـﯽ). جاء تلمیذُ المدرسةِ المؤمنُ إلـﯽ المصلـّﯽ . دانش آموزِ با ایمان ِ مدرسه به نمازخانه آمد . نمـﯽ گوییم : دانش آموزِ مدرسه ﯼ باایمان .. تلمیذ : فاعل و مرفوع ، المدرسة : مضاف إلیه و مجرور ، المؤمن : صفت ِ تلمیذ ومرفوع . یا مانند : السلامُ عَلـَﯽ عِبادِ اللهِ الصّالحینَ . سلام بربندگان شایسته ﯼ خداوند . نمـﯽ گوییم :

بندگان ِ خداﯼ شایسته .. عباد : مجرور به حرف جر، الله : مضاف إلیه و مجرور، الصالحین : صفت عباد ومجروربایاء.

                                        عدد  :

                                        تلمیذ ٌ مؤدّبٌ(هردو مفرد)، تلمیذان ِ مؤدّبان ِ(هردومثنـﯽ)‌، تلامیذ ُ مؤدَّبونَ (هردوجمع) 

موارد مطابقت                      جنس :

صفت مفرد با                       کتابٌ جمیلٌ (هردو مذکر) ، وردة ٌحمراءُ (هردو مؤنث)

   موصوف¹⁴

                                      معرفه یا نکره بودن ¹⁵:

                                       المدرسة ُ الکبیرة ُ(هردو معرفه) ، مدرسة ٌ کبیرة ٌ (هردو نکره)

                                       اعراب :

                                      کتابٌ عِلمیّ ٌ (هردو مرفوع) ، الطفلَ الصادقَ (هردو منصوب) ، وردةٍ‌ حمراءَ (هردو

                                      مجرور؛ با این اختلاف که "وردة" با اعراب اصلـﯽ است و "حمراء" با اعراب فرعـﯽ

                                      و مجرور با فتحه . مهمْ خود اعراب است ، نه نوع آن)

                                        مفرد : تلمیذ ٌ مؤدّبٌ (مؤدّب : صفت مفرد و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ) 
 

                                                               فعلیه : جاءَ تلمیذ ٌ یَدْرُسُ جَیِّدا ً. دانش آموزﯼ که خوب درس مـﯽ

  انواع صفت                       جمله¹⁶                           خواند،آمد . (جمله ﯼ"یَدْرُسُ جَیِّدا ً" جمله ﯼ فعلیه ووصفیه

                                                                       براﯼ تلمیذ ٌ و محلا ً مرفوع)

                                                            اسمیه : رأیتُ تلمیذا ً أبُوهُ معلمٌ .دانش آموزﯼ راکه پدرش معلم بود،

                                                                       دیدم . (جمله ﯼ "أبوه معلم" جمله ﯼ اسمیه و وصفیه براﯼ

                                                                      تلمیذاً و محلا ً منصوب)

                                                             جارومجرور: جاءَ رَجُلٌ فی السّیارةِ . مردﯼ که درماشین بود، آمد .

                                                                           (فی السیارة : جار و مجرور و شبه جمله ﯼ وصفیه

                                       شبه جمله                            براﯼ رجل و محلاً مرفوع)  

                                                            ظرف : رأیتُ تلمیذا ً أمامَ المدرسةِ . دانش آمــوزﯼ را که جلـــوﯼ

                                                                       مدرسه بود ،‌ دیدم . (أمامَ : ظرف مکان و منصوب و شبه

                                                                      جمله ﯼ وصفیه براﯼ تلمیذا ً و محلاً منصوب) 
 

** جمله یا شبه جمله اﯼ که پس از یک اسم نکره آید و آن را توصیف نماید ، صفت آن محسوب گشته و مسلما ً در ردیف اعراب محلـﯽ قرار مـﯽ گیرد . در زبان عربـﯽ مـﯽ گوییم : الجُمَلُ بَعدَ النـَّکِـرات صِفاتٌ ..

درس ششم و هفتم : اعراب فعل مضارع

   ازآن جا که فعل مضارع یک فعل معرب است ، بنابراین حالت هاﯼ مختلفـﯽ ازاعراب را داراست : مرفوع ، منصوب و مجزوم ، که هرکدام توسط حروف عامل مخصوصـﯽ محقق مـﯽ گردد .  

                                                             اصلـﯽ : درصیغه هاﯼ بدون ضمیر فاعلـﯽ(بـﯽ نون) ،

                                                                       علامت : ضمه            

                                            مرفوع                                          یکتب ُ ، تکتب ُ ، أکتب ُ ، نکتب ُ  

                                                             فرعـﯽ : درصیغه هاﯼ با ضمیر فاعلـﯽ(با نون) ،

                                                                     علامت : ثبوت (باقـﯽ ماندن) نون اعراب

                                                                                    یکتبان ِ ، تکتبان ِ ، یکتبون َ ، تکتبون َ، تکتبین َ

                                                              اصلـﯽ : درصیغه هاﯼ بدون ضمیر فاعلـﯽ (بـﯽ نون) ،

                                                                         علامت : فتحه

اعراب فعل مضارع                  منصوب                                 أنْ یکتب َ ، أنْ تکتب َ ، أنْ أکتب َ ، أنْ نکتب َ 

                                                              فرعـﯽ : درصیغه هاﯼ با ضمیر فاعلـﯽ (با نون) ،

                                                                        علامت : حذف نون اعراب                                           

                                                                أنْ یکتبا ، أنْ تکتبا  ، أنْ یکتبوا   ، أنْ تکتبوا    ، أنْ تکتبی 

                                                              اصلـﯽ : درصیغه هاﯼ بدون ضمیرفاعلـﯽ (بـﯽ نون) ،

                                                                         علامت : سکون                                            

                                           مجزوم                                    لمْ یکتب ْ ، لمْ تکتب ْ ، لمْ أکتب ْ ، لمْ نکتب ْ 

                                                              فرعـﯽ : درصیغه هاﯼ با ضمیر فاعلـﯽ (با نون) ،

                                                                         علامت: حذف نون اعراب

                                                                  لمْ یکتبا   ، لمْ تکتبا    ، لمْ یکتبوا   ، لمْ تکتبوا   ، لمْ تکتبی 
 
 
 

   رفع فعل مضارع :

     فعل مضارع در صورتـﯽ که هیچ حرف عاملـﯽ را پیش از خود نداشته باشد ، مرفوع است . مانند مثال هاﯼ فوق .

   نصب فعل مضارع :

     با عوامل نصبـﯽ که پیش از آن ها بیاید ، صورت مـﯽ گیرد . 

                                             أنْ (این که)

                                             لـَنْ ¹⁷(هرگز نه)

   عوامل نصب                           کـَیْ (براﯼ این که)

   (حروف ناصبه)                       إذَنْ (بنابراین)

                                            حتـﯽ (تا این که)

                                            لـِ (براﯼ این که)  

** این حروف درعمل هیچ فرقـﯽ ندارند ودرصورتـﯽ که هرکدام پیش ازفعل مضارع درآیند،آن رامنصوب مـﯽ نمایند.

مانیزدراین جا درپـﯽ مستقیم یا غیرمستقیم بودن آن ها نیستیم که مثلا ً کدام یک مستقیما ًعامل نصبندوکدام یک غیرمستقیم؛ زیرا این مسأله خارج از بحث ماست .  

  جزم فعل مضارع :

  با عوامل جازمه امکان پذیر است .

                                                                لمْ ‍]به تنهایـﯽ معنـﯽ نمـﯽ شود.]

                                                               لمّا (هنوزنه)

                                 جازم یک فعل

                                                                  لـِ (لام امر) [به تنهایـﯽ معنـﯽ نمـﯽ شود.]

  عوامل جزم                                                  لا(لاﯼ نهـﯽ) [به تنهایـﯽ معنـﯽ نمـﯽ شود.]

(حروف جازمه)

                                                                 إنْ (اگر)  

                                 جازم دو فعل                مَنْ (هرکه) 

                                                                 ما (هرچه) 

  ** عوامل جزم یک فعل ، غیر از لـِ (لام امر) برسر تمام صیغه ها مـﯽ آیند . لام امر فقط برسر صیغه هاﯼ غائب و متکلم مـﯽ آید و در ترجمه با "باید" معنـﯽ مـﯽ شود : لـِیکتبْ (باید بنویسد) ، لأکتبْ (باید بنویسم) و . .  

  ** در ترجمه ﯼ فعلـﯽ که با لاﯼ نهـﯽ همراه است ، در صورتـﯽ که غائب یا متکلم باشد ، با "نباید" ترجمه مـﯽ شود و درصیغه هاﯼ مخاطب مانندنهـﯽ مستقیم فارسـﯽ . مانند :لایَکتبْ (صیغه ﯼ غائب) نباید بنویسد ، لا أکتبْ (صیغه ﯼ متکلم) نباید بنویسم ، لا تکتبوا(صیغه ﯼ مخاطب) ننویسید و . .

   *** به عوامل جزم دو فعل ، حروف شرط گفته مـﯽ شود . این حروف دو فعل را هم زمان مجزوم مـﯽ نمایند . به فعل اول ، فعل شرط و به دومـﯽ جواب (جزاء) شرط مـﯽ گوییم . در این صورت جمله ﯼ ما جمله ﯼ شرطیه نام دارد . فعل شرط و جواب شرط مـﯽ توانند از افعال ماضـﯽ نیز باشند که مسلما ً ظاهر آن ها تغییرﯼ نمـﯽ کند ، بلکه محلا ً مجزوم مـﯽ شوند. درترجمه بین ماضـﯽ یامضارع بودن افعال هیچ فرقـﯽ نیست وهمه را به صورت مضارع ترجمـه مـﯽ نماییم. مانند :

  إنْ تـَدْرُسْ تـَنـْجَحْ . (اگر درس بخوانـﯽ ، موفق مـﯽ شوﯼ .)

  إنْ : حرف شرط

  تـَدْرُسْ : فعل شرط و مجزوم به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ و فاعل آن ضمیر مستتر أنتَ

  تـَنـْجَحْ : جواب شرط و مجزوم به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ و فاعل آن ضمیر مستتر أنتَ

  إنْ دَرَسْتـُمْ نـَجـَحـْتـُمْ . ( اگر درس بخوانید ، موفق مـﯽ شوید .)

  إنْ : حرف شرط

دَرَسْتـُمْ : فعل شرط و محلا ًمجزوم و فاعل آن ضمیربارز تـُم

  نـَجـَحـْتـُمْ : جواب شرط و محلا ًمجزوم و فاعل آن ضمیر بارز تـُم 

  ** فعل شرط و جواب شرط لزوما ً نباید از یک صیغه باشند . مانند :

  إنْ تنصُرُوا الله َ یَنصُرْکـُم . فاعل "تنصُرُوا" : ضمیر بارز واو ، فاعل "یَنصُرْ" : ضمیر مستتر هو .  
 

   ضمیمه ﯼ درس ششم : عدد (صص82-81)

   بحث عدد در زبان عربـﯽ از بحث هاﯼ بسیار مفصل است . اما درحد کتاب مـﯽ توان به این موارد اشاره کرد :   

   اسمـﯽ که عدد را در مورد آن ذکرمـﯽ کنیم ، "مَعدود" نام دارد و در ترکیب با عنوان "تمییز"¹⁸ ذکر مـﯽ شود .

   الف- اعداد ترتیبـﯽ (وصفـﯽ) :

         مانند اعداد ترتیبـﯽ فارسـﯽ : یکم ، دوم ..

         همیشه پس از معدود مـﯽ آیند .

         بروزن "فاعل" مـﯽ آیند (غیر از الأول ، الأولـﯽ : یک) .

         در جمله نقش صفت دارند ، بنابراین مانند صفت از هرنظر با موصوف خود هماهنگند .

         اعداد ترتیبـﯽ (مطابق با کتاب) :

                                        مذکر                                            مؤنث

                                        الأوّل                                           الأولـَﯽ

                                        الثانی                                           الثانیة

                                        الثالث                                           الثالثة

                                        الرابع                                          الرابعة

                                      الخامس                                         الخامسة

                                      السادس                                         السادسة

                                       السابع                                           السابعة                            

                                       الثامن                                           الثامنة

                                       التاسع                                           التاسعة

                                       العاشر                                          العاشرة

                                      الحادی عشر                                   الحادیة عشرة

                                      الثانی عشر                                     الثانیة عشرة 

  مانند : الکتاب الأوّل ، المدرسة الأولـﯽ و .. 

    ب- اعداد اصلـﯽ :

        مانند اعداد اصلـﯽ فارسـﯽ : یک ، دو ، سه و ..

        درعدد "واحد" و "اثنین" (یک و دو) معدود پس ازعدد ذکرمـﯽ شود ، صفت است و مطابق با موصوف . مانند : کتابٌ واحدٌ ، کتابا ً واحدا ً ، کتابٍ واحدٍ ، مدرسة ٌ واحدة ٌ ، کتابان ِ اثنان ِ ، کتابَیْن ِ اثـْنـَیْن ِ ، مدرستان ِ اثنتان ِ ،  ‌مدرستین ِاثنتین ِ

        اعداد از سه تا ده : معدود پس از عدد ؛ معدود به صورت جمع و مجرور؛ عدد از نظر جنس مخالف معدود ؛ مانند : أربعة ُ کتب ٍ ، عشرة رجال ٍ ، سبعُ تلمیذاتٍ و . .

        اعداد یازده و دوازده : معدود پس از عدد ؛ معدود به صورت مفرد و منصوب ؛هردو قسمت عدد ازنظرجنس موافق معدود ؛ مانند : أحَدَعَشـَرَ کوکبا ً‌، ‌اِحدَﯼ عَشـْرَة َ تلمیذة ً‌ ، اِثـْناعَشـَرَ تلمیذا ً ، اِثـْنتاعَشـْرَة َ تلمیذة ً

         اعداد اصلـﯽ (مطابق با کتاب) :

                                           مذکر                                          مؤنث

                                           واحِد                                           واحِدة

                                           اِثنان ِ ، اِثنَیْن ِ                                اِثنـَتان ِ‌ ، اِثنـَتـَیْن ِ

                                           ثلاث                                          ثلاثة

                                           أربَع                                           أربَعَة

                                           خـَمْس                                        خـَمْسَة

                                           سِتّ                                           سِتـَّة

                                           سَبْع                                           سَبْعَة

                                           ثـَمانِی                                         ثـَمانِیَة

                                           تِسْع                                            تِسْعَة

                                          عَشَر                                           عَشْرَة

                                           أحَدَعَشَرَ                                      اِحْدَﯼ عَشـْرَة َ

                                          اِثـْناعَشَرَ ، اِثـْنـَیْ عَشَرَ                       اِثـْنـَتاعَشـْرَة َ ، اِثـْنـَتـَیْ عَشـْرَة َ  
 

  ** خوفـﯽ نداشته باشید !! زیرا سؤالاتـﯽ که براﯼ دانش آموزان رشته هاﯼ ریاضـﯽ و تجربـﯽ طرح مـﯽ شود ، فقط از بین مثال هاﯼ کتاب (صص 82-81) است . بحث عدد -همان طور که گفته شد- ، بسیار مفصل بوده و ازجمله مباحث مخصوص دانش آموزان رشته ﯼ انسانـﯽ .  
 
 
 
 
 
 

  درس هشتم : معلوم و مجهول

   جمله ﯼ معلوم جمله اﯼ است که فاعل معینـﯽ داشته باشد . در"ذهبَ المعلمُ إلـﯽ الصّف" المعلم فاعل است . 

   در جمله ﯼ مجهول ، فاعلْ نامعلوم است . " سُمِعَ صوتٌ " (صدایـﯽ شنیده شد.) معلوم نیست چه کسـﯽ ؟ 

  در این درس دو بحث مطرح است : ساخت فعل مجهول ، ساخت جمله ﯼ مجهول .

الف- مجهول کردن فعل ماضـﯽ :

           حرف اول          ضمه ؛ عین الفعل            کسره  ؛ دیگر حروف متحرکِ میانـﯽ           ضمه

           کـَتـَبَ                     کـُتـِبَ ؛ اِسْتـَخـْرَجَ                     اُسْتـُخـْرِجَ 

  ب- مجهول کردن فعل مضارع : 

            حرف اول            ضمه ؛ عین الفعل            فتحه

            یَکـْتـُبُ                     یُکـْتـَبُ ؛ یَسْتـَخـْرِجُ                    یُسْتـَخـْرَجُ 

ج- مجهول کردن جمله ﯼ معلوم :

           1- مجهول کردن فعل

           2- حذف فاعل

           3- تبدیل مفعول به نائب فاعل¹⁹ ، یعنـﯽ تبدیل حرکت فتحه ﯼ آن به ضمه

                              کـَتـَبـَتْ فاطمة ُ الدّرسَ .     مجهول       کـُتـِبَ الدّرسُ . 

  ** نائب فاعل همیشه :

                            مرفوع

                             از نظر جنس و عدد مطابق فعل مجهول

                                                                            است و به یکـﯽ ازاین سه صورت مـﯽ آید :

    الف- اسم ظاهر : کـُتـِبَ الدّرسُ . (الدّرسُ : نائب فاعل (نوع : اسم ظاهر) و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ)

    ب- ضمیر بارز : یُنـْصَرونَ . (نائب فاعل ضمیر بارز واو)

    ج- ضمیر مستتر : الدرسُ کـُتـِبَ . (کـُتـِبَ : فعل مجهول و نائب فاعل آن ضمیر مستتر هو)  
 
 
 

    درس نهم : نواسخ (افعال ناقصه)

   نواسخ درلغت ، مفرد "ناسخ" به معنـﯽ باطل کننده ﯼ حکم سابق است . یعنـﯽ به نوعـﯽ از احکام جمله هاﯼ فعلیه تبعیت نمـﯽ کنند . مـﯽ توان گفت جمله هایـﯽ که با نواسخ آغاز مـﯽ گردند ، نه اسمیه ﯼ اسمیه اند و نه فعلیه ﯼ فعلیه .

   در اصطلاح به مواردﯼ چون افعال ناقصه ، حروف مشبهه بالفعل و .. گفته مـﯽ شود . (دو درس نهم و دهم)

    افعال ناقصه : یکـﯽ از دلایل ناقصه بودن آن ها این است که با دیگر افعال فرق دارند : نیازﯼ به فاعل ندارند ، داراﯼ اسم و خبرند ، گاهـﯽ به تمام زمان ها صرف نمـﯽ شوند (مانند لـَیْسَ) و ..

   محل : برسر جمله هاﯼ اسمیه

  عمل : رافع اسم ، ناصب خبر 

                                                   کان (بود) : صرف در تمام زمان ها و صیغه ها

                                                                  کانَ (ماضـﯽ) ، یَکونُ (مضارع) ، کـُنْ (امر)          

                                                  لـَیْسَ (نیست) : فقط به همین صورت صرف مـﯽ شود .  

      افعال ناقصه                             صارَ (شد، گشت، گردید) : صرف در تمام زمان ها و صیغه ها

                                                                  صارَ(ماضـﯽ) ، یَصیرُ(مضارع) ، صِرْ(امر) 

                                                 أصْبَحَ (شد، گشت، گردید) : صرف در تمام زمان ها و صیغه ها

                                                                 أصْبَحَ (ماضـﯽ) ، یُصْبـِحُ(مضارع) ، أصْبـِحْ (امر)

                                                 مادامَ (تا زمانـﯽ که) : فقط به همین صورت صرف مـﯽ شود .

** با اضافه شدن افعال ناقصه به جمله هاﯼ اسمیه ، به مبتدا اسم افعال ناقصه و به خبر، خبرافعال ناقصه مـﯽ گوییم .

  ** با اضافه شدن این افعال برسرجمله هاﯼ اسمیه ، به اسمیه بودن آن ها لطمه اﯼ وارد نمـﯽ شود و ( وعلـﯽ رغم زعم بعضـﯽ افراد!) هم چنان اسمیه باقـﯽ مـﯽ ماند . 

  ** چون این افعال برسرجمله هاﯼ اسمیه وارد مـﯽ شوند ، تمام ویژگـﯽ هایـﯽ که پیش تربراﯼ این جمله ها برشمردیم (مانند جابه جا شدن مبتدا و خبر) در آن ها نیز وجود دارند . مانند : کان علـَﯽ المِنضَدَة ِ کتابٌ . (کان : از افعال ناقصه ، علـَﯽ المِنضَدَة ِ : جار و مجرور به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ و شبه جمله خبر مقدم کان و محلاً منصوب ، کتاب : اسم مؤخرکان و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ ) 

  ** خبراین جمله ها نیزبه هرسه صورت امکان پذیراست :

                  الف- مفرد : کانَ الله ُ عالماً²⁰ . عالماً : خبرمفرد کان و منصوب به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ

                  ب- جمله : کان التلمیذ ُ یَکتبُ دَرسَهُ . جمله ﯼ "یکتب درسَه" : جمله ﯼ فعلیه ، خبرکان و محلاً منصوب

                  ج- شبه جمله : کانَ بیَدی کتابٌ . (دردستم کتابـﯽ بود.) کان : ازافعال ناقصه ، بیَد : جارومجرور تقدیراً و شبه جمله خبرمقدم کان و محلا ًمنصوب ، ی : مضاف إلیه و محلا ً مجرور، کتابٌ : اسم مؤخرکان ومرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ .

     کانتْ أمامَ المَدرسةِ شَجَرة ٌ . کانت : از افعال ناقصه ، أمامَ : ظرف مکان و منصوب به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ و شبه جمله خبر مقدم کانَتْ و محلا ً منصوب(چون شبه جمله است.) ، المدرسة : مضاف إلیه و مجروربه اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ ، شجرة : اسم مؤخرکانت ومرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ  

  ** همان طور که افعال معمولـﯽ (غیرناقصه) در جنس با فاعل خود مطابقت دارند ، افعال ناقصه نیز درجنس با اسم خود هماهنگند . مانند :     صارَ الطالبُ نَشیطا ً.(دانش آموز، فعال شد.)       صارَت الطالبة ُ نَشیطة ً.

  ** اسم افعال ناقصه از نظر انواع مانند فاعل است :

             الف- اسم ظاهر: کانَت التلمیذة ُعالمة ً. التلمیذة : اسم کانت و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ (اسم ظاهر)

            ب- ضمیر بارز: کـُنْت َ عالما ً. کنتَ : از افعال ناقصه و اسم آن ضمیر بارز تَ  

             ج- ضمیر مستتر : علیّ ٌ کانَ مُؤدّبا ً .(علـﯽ مؤدّب بود .) کان : از افعال ناقصه و اسم آن ضمیرمستتر هُوَ  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    درس دهم : حروف مشبهه بالفعل 

    یکـﯽ دیگر از نواسخند .

    محل : برسر جمله هاﯼ اسمیه

   عمل : ناصب اسم ، رافع خبر 

                                                     إنّ‌ َ (همانا ، به درستـﯽ که و ..) 

                                                     أنّ َ ²¹(همانا ، به درستـﯽ که و ..)

                                                    کأنّ َ (گویـﯽ که ، مثل این که )

حروف مشبهه بالفعل  

                                                    لکنّ َ (امّا ، ولـﯽ) 

                                                    لیتَ (اﯼ کاش)

                                                   لعلّ َ (باشدکه ، امیداست که) 
 

** این حروف درعمل هیچ فرقـﯽ باهم ندارند . تنها تفاوت آن ها در معنـﯽ است .

  ** مانند افعال ناقصه برسر جمله هاﯼ اسمیه آمده ، مبتدا اسم این حروف و خبر ، خبر آن ها نام مـﯽ گیرد .

  ** مانند افعال ناقصه سه نوع از انواع خبر را دارند :

                 الف- مفرد : إنّ الله َ عالم ٌ . عالم ٌ: خبرمفرد إنّ و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ

                  ب- جمله : إنّ التلمیذ َ یَکتبُ دَرسَهُ . جمله ﯼ "یکتب درسَه" : جمله ﯼ فعلیه ، خبرإنّ و محلاً مرفوع

                  ج- شبه جمله : إنّ بیَدی کتابا ً. (مسلما ًدردستم کتابـﯽ است .) إنّ : ازحروف مشبهة بالفعل ، بیَد : جارو مجرورتقدیراً وشبه جمله خبرمقدم إنّ و محلا ًمرفوع ، ی : مضاف إلیه و محلا ًمجرور، کتابا ً : اسم مؤخرإنّ و منصوب به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ .

  ** از آن جا که حرف هستند ، پس تطابقشان با اسم از نظر جنس بـﯽ معناست .

  ** اسمشان یا به صورت اسم است، یا ضمیربارز. إنّ علیّا ً تلمیذ ٌ. علیّا ً: اسم إنّ ومنصوب به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ

                                                            إنّهُ تلمیذ ٌ. هُ : اسم إنّ و محلاً منصوب

  ** یکـﯽ از نکات بسیار مهم این درس "ماﯼ کافـّه²²" است . 

    محل : بعد از حروف مشبهه بالفعل

   عمل : بازدارنده ﯼ این حروف از عمل

   اگرماﯼ کافه بعد ازاین حروف قرارگیرد ، مبتدا وخبربه حالت اصلـﯽ خود (از جهت اعراب و معنـﯽ) برمـﯽ گردند .

   معنـﯽ جمله فرقـﯽ نمـﯽ کند ؛ غیر اززمانـﯽ که با إنّ و أنّ بیاید . إنّما و أنّما : فقط .

   إنما التلمیذ ُ یعمل بواجبه . (فقط دانش آموزبه وظیفه اش عمل مـﯽ کند .)

   کأنـّما العلمُ نورٌ . (گویـﯽ دانش ، نور است.)               لعلـّما اللهُ یَرْحَمُنا . (باشد که خداوند ، به ما رحم نماید.)

   درترکیب :                           

                کأنـّما العلمُ نورٌ.

               کأن : ازحروف مشبهه بالفعل

                ما : ماﯼ کافه

                العلم : مبتدا و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ

                نور : خبرمفرد و مرفوع به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ

  درتجزیه :

               کأنّ(یا بقیه ﯼ حروف مشبهه بالفعل) : از حروف مشبهه بالفعل ، عامل ، مبنـﯽ بر فتح

               ما : حرف ، ماﯼ کافه ، غیرعامل ، مبنـﯽ بر سکون 

    ضمیمه ﯼ درس دهم : لاﯼ نفـﯽ جنس

      لاﯼ نفـﯽ جنس حرفـﯽ است که نفـﯽ جنس هاﯼ دیگر مـﯽ کند . لاإلهَ إلا الله ُ: هیچ معبودﯼ جز خداﯼ یکتا نیست . یعنـﯽ نفـﯽ معبودهاﯼ دیگر مـﯽ کند . لاأحدَ فی الدار : هیچ کسـﯽ درخانه نیست . یعنـﯽ نه یک نفر، نه چند نفر، نه مذکر، نه مؤنث و نه .. نفـﯽ تمام افراد را مـﯽ نماید .

      لاﯼ نفـﯽ جنس را به صورت "هیچ نیست" معنـﯽ مـﯽ کنیم .

      اسم لاﯼ نفـﯽ جنس همیشه فتحه اﯼ بـﯽ تنوین دارد .

      مـﯽ توان این حرف (لا) را در عمل ، یکـﯽ ازمتعلقات حروف مشبهه بالفعل به شمار آورد :

      شباهت : اسمشان فتحه مـﯽ گیرد ، خبرشان مرفوع است .

      تفاوت : اسم لاﯼ نفـﯽ جنس ، مبنـﯽ برفتح و محلاً منصوب است اما اسم حروف مشبهه بالفعل ، منصوب

                میان لاﯼ نفـﯽ جنس و اسم آن هیچ فاصله اﯼ نباید باشد .

                اسم لاﯼ نفـﯽ جنس همیشه معرب است ، اما اسم حروف مشبهه بالفعل مـﯽ تواند معرب یا مبنـﯽ باشد.

               جمله اﯼ که با حروف مشبهه بالفعل همراه است ، بدون آن ها نیزامکان پذیربوده، درمعنـﯽ واعرابْ متفاوت است ؛ اما جمله اﯼ که با لاﯼ نفـﯽ جنس مـﯽ آید، بدون "لا" اصلا ً معنـﯽ ندارد .

    ** اسم لاﯼ نفـﯽ جنس همیشه مبنـﯽ برفتح و محلا ً منصوب است . منظور ازاین مبنـﯽ بحث معرب و مبنـﯽ نیست ، بلکه مبنـﯽ ِ اعرابـﯽ و ترکیبـﯽ است . یعنـﯽ اسم لاﯼ نفـﯽ جنس معرب است ، اما از نظر ترکیب چون همیشه فتحه ﯼ بدون تنوین دارد ، به آن مبنـﯽ برفتح مـﯽ گوییم . مانند :

                          لاتلمیذ َ فی الصف .(هیچ دانش آموزﯼ در کلاس نیست .)

      لا : لاﯼ نفـﯽ جنس

        تلمیذ : اسم لاﯼ نفـﯽ جنس ، مبنـﯽ برفتح ، محلاً منصوب

        فی الصف : جارومجرور به اعراب ظاهرﯼ و اصلـﯽ و شبه جمله خبرِ "لا"  و محلا ً مرفوع