قواعد عربی1/2

قواعد عربی1/2

          مختصر القواعد (عربی2 )

              درس اول:  معرفه و نکره  

 معرفه اسمی است که برای ما شناخته شده باشد.   

   نکره اسمی است که برای ما ناشناخته باشد .

       انواع معارف:    معارف شش بود مُضمَر(ضمیر) اضافه              َعلَم    ذواللّام   موصول و اشاره

                                ۲-  تنوین همیشه نشانه نکره بودن نیست.               1-  اسمی که جزءمعارف معارفنباشد نکره است.   صف-مدینه   3-اسم مضاف (معرف به اضافه) ال  و تنوین نمی گیرد.النورالفهم(غ)ارحم ٌالراحمی(غ)    4-ال و تنوین در یک اسم با هم نمی آیند.       ا لذئبٌ(غ)      

   5- معرفه و نکره از تقسیم بندیهای اسم است و افعال و حروف معرفه و نکره ندارند.

   6-اسم معرفه بصورت معرفه (الرجلُ:مرد) و اسم نکره بصورت نکره(رجلٌ:مردی) ترجمه میشوند.

  7- اگر اسمی که پس از اسم اشاره می آید ال داشته باشد اسم اشاره بصورت مفرد ترجمه میشود.

              هذا المعلمُ (این معلم)هؤلاءِالمعلمون َ (این معلمها)

              اما اگر ال نداشته باشد طبق صیغه خود ترجمه می شود.

           هذَا کتابٌ مفیدٌ (این کتاب مفیدی است)هؤلاء رجالٌ مسلمون َ (اینها مردان مسلمانی هستند)

   درس دوم    اعراب فرعی(1)

         اسمی که بوسیله حرکات اصلی فتحه-کسره و ضمّه اعراب آن مشخص شود می گوییم اعراب آن اصلی است.   جاءَحمید.ٌ   رأیتُ التلمیذَ.   سلّّمتُ              علی المُعلِّمِ. 

       اما برخی از اسمها را نمی توان بوسیله حرکات اصلی اعراب داد و باید از جایگزین این حرکات استفاده کرد . به این نوع اعراب،اعراب فرعی می گویند.

1-جمع مذکر سالم:  اسم مفرد مذکر+ ون َ / ین َ.   المؤمن + ون َ =المؤمنون َ  الکاتب + ین َ = الکاتبِین َ

    جمع مذکر سالم در حالت مرفوعی بجای ضمه ون َ می گیرد.

        جاءَ المعلمون َ اِلی المدرسهِ.(فاعل مرفوع)          نَحن ُ محرومون َ....(خبر مرفوع)

       و در حالت منصوبی و مجروری بجای فتحه و کسره ین َ می گیرد. 

        رأیتُ المؤمنین َ فِی المسجدِ.(مفعول منصوب)  اَلسّلامُ علَی المُجاهدین َ.(مجروربه جر)

  نکته:     تشخیص اینکه "ین" منصوبی است یا مجروری بر اساس نقش اسم در جمله است.

         ۲- اسم مثنی: اسم مفرد + انِ / ینِ .        الکتاب +انِ= الکتابانِ        طفل + ینِ = طفلینِ

              اسم مثنی در حالت مرفوعی بجای ضمه "انِ " می گیرد.     خَرج التّلمیذانِ مِن الصَّف.(فاعل مرفوع)          رجلانِ عالمانِ.(مبتدا و خبر)

              ودر حالت منصوبی و مجروری بجای فتحه و کسره "ینِ" می گیرد.  

          اِشتریتُ کتابینِ.(مفعول منصوب)         ذهب علیٌ (ع) الی طفلینِ.(مجروربه جر)

           نکته:   تشخیص اینکه "ین" منصوبی است یا مجروری بر اساس نقش اسم در جمله است.

3-اسماء خمسه: پنج اسم هستند که اعراب آنها فرعی است.   أب(پدر) أخ(برادر) ذو(صاحب)  فو(دهان) حم(فامیل شوهر) 

     اسماءخمسه در حالت مرفوعی بجای ضمه "و"می گیرند.  جاءَ أبوطالب.(فاعل مرفوع)        أخوک ذوعلمٍ کثیرٍ.(مبتدا و خبر)

  //     //     در حالت منصوبی بجای فتحه "ا" می گیرند.    رأیتُ أخاک َ فِی المدرسهِ.(مفعول منصوب)

 //       //    در حالت مجروری بجای کسره "ی"می گیرند.     َالسَلامُ علَی أبی عبدِ اللهِ.(مجرور به جر)

   درس سوم اعراب فرعی (2)

    4- جمع مؤنث سالم: اسم مفرد مؤنث + ات         فاطمه + ات = فاطمات            مسلمه + ات = مسلمات         مجلّه + ات = مجلّات

  جمع مؤنث سالم در حالت مرفوعی و مجروری اعراب آن اصلی است. التلمیذاتُ کَتبْن دُروسهُن.(مبتدا مرفوع)     ذَهبتُ اِلی المُعلماتِ.(مجرور به جر)

اما در حالت منصوبی اعراب آن فرعی است و بجای فتحه،کسره می گیرد.   اِحترمتُ الامهاتِ. (مفعول منصوب)

5-اسمهای غیر منصرف : اسمهایی هستند که کسره و تنوین نمی گیرند و عبارتند از : 1-علم مؤنث (معاویه- مریم-فاطمه)2-علم غیر عربی(یوسف-آرش)       3-نام شهرها و کشورها(مکه-ایران-شیراز) 4-صفتهای بر وزن اَفعل(اَعلَم-اَجمل) 5-اسمهای که بر وزن مفاعِل و مفاعیل(مکاتِب-مفاتیح) 

 اسمهای غیر منصرف در حالت مرفوعی و منصوبی اعراب آنها اصلی است .  فاطمهُ بنتُ نبیٍّ(مبتدا مرفوع)        رأیتُ سلمان َ .(مفعول منصوب)

       اما در حالت مجروری اعراب آن فرعی است وبجای کسره فتحه می گیرد. سافَرتُ اِلی اصفهان َ.(مجرور به جر)

 نکته: اسم غیر منصرف اگر دارای "ال" باشد یا به اسم پس از خود اضافه شده باشد در حالت مجروری اعراب آن اصلی می شود و میتواند کسره بگیرد. 

              صَلَّیتُ فی المساجدِ.                    صَلیتُ فی مساجدِکُم.

               درس چهارم:اعراب محلی -  اعراب تقدیری

 اعراب محلی مخصوص کلمات مبنی است که در سال گذشته با آنها آشنا شدید و در اینجا به اختصار می آید.  

   در افعال:14صیغه فعل ماضی – 6صیغه امر حاضر – صیغه های 6 و 12 فعل مضارع.

  در اسمها:ضمایر – اسم استفهام – اسم موصول (بجز صیغه های مثنی)-اسم اشاره (بجز صیغه های مثنی)در حروف: همه حروف.

کلمات مبنی به علت ثابت بودن اعراب آنها در حالتهای مرفوعی، منصوبی ومجروری نمی توانند اعراب بگیرند ولی میتوانند در جمله نقش بپذیرند بنابراین میگوییم که آنها در محل رفع یا نصب یا جر قرار گرفته اند اما نمی توانند آن اعراب را بپذیرند پس اعراب آنها محلی می باشد.  

  هُو یذهب الَی البیتِ. (مبتدا محلاً مرفوع)      رأیتُ الَّذی یکتب.(مفعول محلاً منصوب)      

سلَّمتُ الی هذا الرجلِ.(مجرور به حرف جر محلاً)

  اعراب تقدیری برای اسمهای منقوص و مقصور است.

   اسم منقوص اسمی است که به «ی» ختم شود . مانند: قاضی  راوی  حاکی  ساعی و ...

 اسم منقوص در حالت مرفوعی اعراب آن تقدیری است یعنی حرکت ضمه را نمی پذیرد. مانند: حکَم القاضی بِالعدلِ. (فاعل مرفوع تقدیراً)

 اسم منقوص در حالت منصوبی اعراب آن اصلی است و میتواند حرکت فتحه را بپذیرد. مانند:رأیتُ الهادی َ فِی المدرسهِ.(مفعول منصوب)

 اسم منقوص در حالت مجروری اعراب آن تقدیری است یعنی حرکت کسره را نمی پذیرد.مانند: سلَّمتُ الَی القاضی.(مجرور به حرف جر تقدیراً)

  اسم مقصور اسمی است که به «الف»ختم شود .مانند:موسی   دنیا   هُدی و ...

  اسم مقصور در هر سه حالت اعراب آن تقدیری است یعنی هیچ کدام از حرکات را نمی پذیرد.

  قالَ موسی (ع).(فاعل مرفوع تقدیراً)      رأیتُ الدنیا حقیراً (مفعول منصوب تقدیراً)       سلامٌ علَی المُصطَفی.(مجرور به حرف جر تقدیراً)

                درس پنجم: وصف – اضافه

    اگر دو اسم در زبان عربی به هم اضافه شوند یا در حالت وصفی هستند یا در حالت اضافی.   کتابٌ مفیدٌ.(وصفی)         کتابُ اللغهِ(اضافی)

  راه تشخیص:1-مضاف الیه واقعیت خارجی دارد ولی صفت واقعیت  خارجی ندارد.  ضوءُ القمرِ(مضاف الیه)      قرونٍ جمیلهٍ(صفت)

  2-موصوف وصفت از چهار جهت با هم مطابقت دارند: جنس – عدد – اعراب – معرفه و نکره بودن.

 جنس: رجلٌ عالمٌ  (هر دو مذکر)     إمرأهٌ  عالمهٌ (هر دو مؤنث)                     أسبوعاً کاملاً (نکره)             الجوّ الحارّ (معرفه)  

  رجلٌ مؤمنٌ (مفرد)  رجلانِ مؤمنانِ (مثنی)  رجالٌ مؤمنون َ (جمع)         حیوان ٌشاعرٌ (مرفوع)حیوانٍ شاعرٍ (مجرور) حیواناً شاعراً (منصوب)

   چند نکته:

    اسم مضاف (ال و تنوین)نمی گیرد.   المعلمُ المدرسهُ (غ)       معلمٌ المدرسه(غ)

 موصوف نقش نیست و براساس نقشی که در جمله می گیرد اعراب می پذیرد اما اعراب صفت تابع موصوف است

 مضاف بودن نقش نیست و براساس نقشی که در جمله می گیرداعراب می پذیرد اما مضاف الیه مجرور است.

  اسم مثنی و جمع مذکر سالم اگر به اسم پس از خود اضافه شوند نون آخر آنها حذف می شود.    کتابا  احمد -  مسلمو ایران- بنی هاشم - سیدی شباب 

 اگر اسمی جمع غیر انسان باشد صفت برای آن معمولا بصورت مفرد مؤنث می آید.   جبالٌ رفیعهٌ          قرونٍ جمیلهٍ        مناطق المُختلفه

 صفت برای اسم نکره می تواند بصورت جمله بیاید.        ظبیاً  یمشی بهدوءٍ علَی الرَّملِ.         کلباً  یلهثُ مِن العطَشِ. 

 برخی از اسمها بدون داشتن علامت مؤنث بودن مؤنث به حساب می آیند و برای آنها باید صفت مؤنث آورد.مانند:شمس –أرض-نفس-ریح-دار-زینب- اُم-    اسم شهرهاوکشورها- نام اغلب اعضای زوج بدن:عین-ید-رِجل-اُذُن-قَدم و...    

 این مختصر بر اساس تشخیص  و در حد بضاعت اندک علمی اینجانب تهیه شده و ممکن است هر دبیری مطالب کمتر یا بیشتری  رامهم بداند.