ابدال :

ابدال :

تعریف:

ابدال عبارت است از تبدیل حرفی به حرف دیگر لفظاً یا کتباً. مانند: وَحَدَ ¬ (به باب افتعال): اِوْتِحاد ¬ اِتّحاد.

قواعد ابدال:

الف) در باب افتعال:

1-                  هر فعلی که فاء الفعل آن (واو) باشد، اگر به باب افتعال برده شود، واو به تاء تبدیل می شود و در تاء باب افتعال ادغام می گردد. مانند: وَحَدَ ¬ اِوْتَحَدَ ¬ اِتَّحَدَ.

2-                  اگر فاء الفعل فعلی یکی از حروف (ص، ض، ط، ظ) باشد، و به باب افتعال برود (تاء) باب افتعال به دال تبدیل می گردد. مانند: صَلَحَ ¬ اِصتِلاح ¬ اصطِلاح / طَلَعَ ¬ اِطتَلَعَ ¬ اِطَّلَعَ.

3-                  اگر فعلی، فاء الفعلش (د، ذ، ز) باشد و به باب افتعال برود (تاء) به (دال) تبدیل می گردد. مانند: زَوَجَ ¬ اِزْتِواج ¬ اِزْدِواج.

ب) در بابهای تفعل و تفاعل :

اگر فعلی، فاء الفعلش یکی از حروف (ت، ث، د، ذ، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ) باشد و به بابهای تفعل و تفاعل برده شود، گاهی (ت) از جنس فاء الفعل شده و در آن ادغام می گردد و اول آن هم همزه می گیرد. مانند:

ذَکَرَ ¬ تَذَکَّرَ ¬ ذَذَکَّرَ ¬ اِذْذَکَّرَ ¬ اِذَّکَّرَ.

ثَقُلَ ¬ تَثاقَلَ ¬ اِثْثاقَلَ ¬ اِثّاقَلَ.