مطابقت فعل با فاعل

مطابقت فعل با فاعل

مطابقت فعل با فاعل

از نظر جنس (مذکر- مونث) با فاعل خود مطابقت می کند اما مواضع وجوب و جواز مطابقت به قرار زیر است.فعل

الف : فاعل اسم ظاهرمفرد :

-اگرفاعل مذکر باشد(حقیقی- مجازی) فعل مذکر می آید . مانند:

 وعدالله المومنین و المومنات.... (مذکر حقیقی)

طلع الصباح البارد. (مذکرمجازی)    

-اکر فاعل مونث حقیقی و بدون فاصله با فعل متصرف باشد واجب است فعل مونث بیاید:

حصلت التلمیذه النشیطه علی الغلم والأخلاق . (مونث حقیقی)

-چنانچه فاعل مونث حقیقی دارای  فاصله با فعل باشد جایز است که فعل مونث یا مذکر بیاید :

نعمتان حصلت علیهما التلمیذه النشیطه هما العلم و الأخلاق . (مذکر) 

نعمتان حصل  علیهما التلمیذه النشیطه هما العلم و الأخلاق .( مونث) 

اکر فاعل مونث حقیقی و فعل آن جامد باشد (نعم و لیس)جایز است که مونث یا مذکر باشد .

نعم المرأه انتِ . (مذکر)                      نعمت المرأه أنتِ . (مونث) 

ألیس المعلمه مشفقه .(مذکر )               ألیست المعلمه مشفقه . ( مونث) 

- هرگاه فاعل مونث مجازی باشدچه با فعل با فعل فاصله داشته و چه بدون فاصله باشد . جایز است که فعل مونث یا مذکر باشد              إنتصرت الثوره الإسلامیه بفضل اتحاد الجماهیر ( بدون فاصله )  

  إنتصر الثوره الإسلامیه بفضل اتحاد الجماهیر ( بدون فاصله )

  من لم یصلحه الکرامه أصلحه الهوان ( با فاصله ) 

  من لم تصلحه الکرامه أصلحه الهوان ( با فاصله )

ب : فاعل اسم ظاهر و جمع

- اگر فاعل جمع مذکر سالم باشد فعل واجب است که مذکر بیاید . 

قد أفلح المومنون .

هرگاه فاعل مونث لفظی باشد جایز نیست که فعل مونث بیایدبلکه به صورت مذکر می باشد.

 مانند : قال زکریاء... 

- چنانچه فاعل ملحق به جمع سالم مذکر باشد جایز است که فعل مذکر و مونث باشد :

جاء البنون الی المکتبه . (مذکر )                              جاءت البنون الی المکتبه. (مونث)

اگر فاعل جمع مکسر باشد جایز است که فعل مذکر ومونث بیاید:

قال الأعراب آمنا . (مذکر )                        قالت الأعراب آمنا .   (مونث)

ذهب العماء الی المسجد . (مذکر )                ذهبت العماء الی المسجد . (مونث)

هر گاه فاعل اسم جمع باشد مذکریا مونث بودن فعل جایز است . :

تسعی النساء بجهـد و أمانه . (مونث)                 یسعی النساء بجهـد و أمانه . (مذکر)  

- اگر فاعل شبه جمع باشد باز هم مذکر و مونث بودن فعل جایز است :

أثمـر الشجر فی الربیع . (مذکر)                        أثمـر الشجر فی الربیع . (مونث) 

ج: فاعل ضمیر

- اگر فاعل ضمیرمذکری باشد که به اسم مذکر بر می گردد واجب است که فعل آن هم مذکر باشد :

 التلامیذ یطالعون دروسهم فی مکتبه المدرسه . ( مرجع ضمیر(واو) التلامیذ )

اگر فاعل ضمیر مونث باشد - چه فعل آن متصرف باشدو چه جامد و چه مرجع آن ضمیر یک اسم مونث حقیقی باشد یا مجازی فعل باید به صورت مونث بیاید ( واجب التأنیث) مانند:

 - المعلمه تقوم بتعلیم الطالبات . ( فعل متصرف )                      - التلمیذه لیست راسبه . ( فعل جامد )   

 - المعلمه تربی الجیل القادم .( مرجع ضمیر مونث حقیقی ) 

   الحضاره الإسلامیه  لم تفرض سیطـرتها بقوه السلاح .( مرجع ضمیر مونث مجازی )  

  - لازم به ذکر است که  در تدریس کتب عربی پیش دانشگاهی درس (1)  فقط به موارد زیر اکتفا شود :

  1- فعل + فاعل مونث حقیقی ( بدون فاصله ) فعل واجب التأنیث است . مانند :    نجحت التلمیذه فی دروسها . 

2- فعل + ............+ فاعل مونث حقیقی (با فاصله ) فعل جائزالتأنیث است . مانند :

ذهب الیوم التلمیذه الی المدرسه .  (مذکر)                 ذهبت الیوم التلمیذه الی المدرسه .  (مونث) 

 3- فعل+ فاعل مونث مجازی ( بدون قاصله ) فعل جائز التأنیث است . مانند:

طلع الشمس من المشرق.(مذکر)                 طلعت الشمس من المشرق .(مونث)

 4- فعل+............ + فاعل مونث مجازی (با فاصله) فعل جائزالتأنیث است . مانند :

 طلع من المشرق الشمس.(مذکر)                 طلعت من المشرق الشمس.(مونث)

5- اسم مونث به عنوان مبتدا + خبر جمله فعلیه ( فعل برای آن اسم مونث بیاید ) فعل واجب التانیث است . مانند :

المعلمات یقمن بتعلیم الطالبات . 

  منابع: المبادی العربیه ج4